KASTAMONU BUDAMIŞ/KUMARA KÖYÜNDE MANGALA (AMEN) OYUNU OYNANAN KAYA
Arslan KÜÇÜKYILDIZ
Dostlarım, bu bayramda (Ekim2007/Ramazan) bizim köye gitmiştim. Köyümüz Kastamonu ili merkez ilçesi Budamış Köyünün Kumara mahallesidir. Eski adıyla Kumara Gariyyesi..Bayram namazı çıkışında bayramlaşmanın bitiminden sonra bir fırsat bulup köyün en yaşlısı olan 1926 doğumlu köy komşumuz Ahmet Eski (Kadıgil’in Hacı Ahmet) ile görüştüm. Kendisine çocukluğunuzda şöyle bir oyun oynar mıydınız diyerek Mangala oyununu tarif ettim. O da eliyle köy camisinin üstündeki kayalığı işaret ederek, “Elbette oynardık, işte şu kayada büyüklerimiz oynardı.” diyerek bana oyunu oynadıkları yeri gösterdi. Hemen gençlerle o kayaya tırmandım ve gerçekten de kayada oyulmuş mangala oyunu zemini mevcuttu. Hacı Ahmet Eski’den oyunun adını, kurallarını sordum. Beş-altı yaşlarında oyunu oynayan büyükleri seyrettiğini, daha sonra da yaşıtlarıyla bu oyunu oynadıklarını, ancak kurallarını ve adını hatırlayamadığını söyledi. Evde 1929 doğumlu ve emekli öğretmen olan Babam Hasan Küçükyıldız’a oyun hakkındaki sorularımı tekrarladım. Onun hafızası Ahmet Eski’ye göre daha iyi idi ve oyunun adını hatırladı. “Amen” deniliyormuş. Amen sözünün çelik çomak oyununda da bulunduğunu, kuyu anlamına geldiğini söyledi. Bostanlarda da amen olurmuş. Ertesi günü köy camisinin üstündeki “Amen” oyununun oynandığı kayayı incelemeye gittim. Fotoğraf makinem yanımda yoktu. Kardeşim Hakan’dan cep telefonu kamerasıyla kaya ile birlikte resmimi çekmesini rica ettim. Aşağıda da görülebileceği üzere, görebildiğim kadarıyla yedişer kuyudan ve ütülen taşların konulduğu iki daha büyük kuyudan oluşuyor. Amen kayasının resimleri aşağıdadır. Bu resimler pek yeterli olmasa da yeterince fikir verdiğini ve Abdülvahap Kaya’nın ifadesiyle 4000 yıllık Türk oyunu Mangala’nın Kastamonu Budamış Köyü Kumara Mahallesindeki kalıntılarını net olarak ortaya koyduğunu düşünüyorum. Oyunun Arap kökenli olmaktan çok Türk kökenli olmasına Türkiye ve Türk Dünyasının farklı bölgelerinde (Kazakistan, Türkiye, Gaziantep, Kastamonu) kayaların üzerinde rastlanması kanaatimce en büyük delil olmalıdır. Biraz daha dikkatli birçok araştırmacı benzer şekilde kayaların üzerine oyulmuş Mangala, Amen, Emen veya farklı deyişlerle Mereköçtü, Melle vb. adlarla bilinen oyun zeminlerine (tahtalarına) kolaylıkla rastlayabileceklerini zannediyorum.
Resimde kayanın başına tüneyen, küçük bir araştırma sonucu bir hazine bulmanın keyfiyle birhoş olmuş halde oturan kişi, ben oluyorum efendim.(Resim 1) Kayadan detay resmi dikkatinize sunuyorum.
(Resim 2)
Resim1 : Arslan Küçükyıldız, Budamış Köyü Kumara Mahallesi Amen Kayasında
Resim 2 . Emen zemininin üstten görünüşü
Konuyla ilgili araştırma ve yorumlara ihtiyaç bulunduğunu belirtmeme gerek yok sanırım. Mangala oyunun ile ilgili bilgiler ve araştırmalar henüz çok yenidir ve sanıyorum Abdülvahap Kara Bey ve Abdülkadir Evişen Beyin yardımlarıyla Gonca Tokuz hanımefendi tarafından yayınlanan makaleler dışında yayınlanmış bir makale yoktur. Bir de bizim naçizen kaleme aldığımız notlarımız aşağıdaki sitede yer almış bulunmaktadır. Aşağıdaki tarafımdan hazırlanmış blog adresine bakarsanız orada Mangala oyunu ile ilgili diğer ayrıntıları ve tespitleri görebilirsiniz:
Saygılarımla.
Atalarımızdan kalanlar 