“TÜRKLER HAKKINDA SÖYLENENLER”

    Görüşler, Karşı Görüşler ve Öneriler  (5)

Mustafa Nevruz SINACI

                    Bu noktaya kadar, başkalarının hakkımızda söylediklerini biraz açarak, açıklayarak,  mukayeseler yaparak, günümüzde yaşayan Türk vatandaşının dikkatine sunmaya çalıştım. “Bundan böyle”, aklımın erdiğince, daha derinlere dalarak, kitap ve belgelerden yararlanarak ve tarihten misaller getirerek, yaşadığım örneklerle karşılaştırmak suretiyle, bu konuda Sayın Sınacı’nın çabalarına, karınca kararınca da olsa, katkıda bulunmak  istiyorum. Sayın Sınacı, dilerim, makalenizde ele aldığınız “söylenenler” ile tarafımdan eklenenler, özgün çalışmanıza değer, içerik ve renk katar, tekrar yayınlanır, yazdıklarınızın daha büyük bir önem atfedilerek değerlendirilmesine vesile olur.  

Müsaadenizle, bildiğim ve burada yer almasında yararlı gördüğüm katkılarımı “BİZ TÜRKLER” betimlemesi ile tarafınızca nakledilen (bundan sonraki) her söz, vecizenin altına (gerektikçe açıklamalar yaparak) eklemek istiyorum: 

“Türkler yaman binicidirler. Türkler hücumunda düşmanı bir yaprak gibi evirip -çevirip bozarlar. (Câhiz -Arap Bilgini)

BİZ TÜRKLER: Namuslu, Dürüst, İlkeli, Onurlu, Erdemli, İmanlı, Şuurlu-Bilinçli ve Faziletliydik: Kimsenin malına, mülküne, ırzına, namusuna, canına göz dikmezdik. Asla ve kesinlikle kimsenin namusuna yan bakmazdık. Hırsızlık nedir bilmez, dilenciliği meslek edinmez, kimseyi de küçümsemezdik… Şimdi ne oldu bize ki; Eskiden sadece Galata Rumları ve sair gayrimüslimlerin iştigal ettikleri insanlık dışı eylem ve söylemlere tenezzül ve tevessül edebilecek derece alçalan ve küçülen “aşağılık ve düşük varlıklar” da üreyip, türeyebiliyor. 

“Türklerin yürekleri temizdir. Onlarda batıl fikirler, basit düşünceler yoktur.”
*Semame İbn-i Eşreş (Arap Bilgini)

BİZ TÜRKLER : Her Şeye Rağmen Temiz, Yüksek Ahlaklı, Faziletli ve Dürüsttük: Bir zamanlar Londra Ticaret Odası’nın en gözde ve görünür yerinde şu mealde bir tavsiye levhası asılıydı: “Türklerle alışveriş et, ticaret yap, yanılmaz ve aldanmazsın.” Ya şimdi !…

“Türkler kahramandırlar. Dostlarına zarar vermezler. Fakat kazanç getirirler.”
*Comenius (Çek Bilgini)

BİZ TÜRKLER: Dünyada Çok Muteber Bir Millet İdik. İtibarlıydık: Bir zamanlar Hollanda Ticaret Odası’nın toplantılarında oyların eşit çıkması halinde, Osmanlılarla alışverişi olan tüccarın oyu iki sayılır, onun dediği olurdu. Lütfen hatırlayınız. Atatürk’ de Türk tacirini; Halkın refah ve saadetine vesile olan, namuslu ve dürüst sermaye sahipleri olarak nitelemiştir. 

 “Türklerin biricik sevdikleri şey hak, hukuk, adalet ve hakikattir. Ve hiçbir haksızlık yapmadıkları halde haksızlığa uğramışlardır.”(William Pitt-İng.Devlet Adamı)

Demek ki; “Hak, hukuk, adalet ve hakikate hürmetkâr olmayan”, kanun ve kurallara uymayan ve uymamakta direnen vatandaşlarımızın Türklüğünü sorgulamak durumundayız. Zira, William Pitt tarafından hakkımızda söylenen bu söz olağanüstü önemli. Neden derseniz, şöyle cevap vereyim: Medeni millet; Hak, hukuk, adalet ve hakikate uygun “doğru ve dürüst” yaşayan, bencil değil sencil, birbirini seven ve bütün boyutları ile saygın milletlerdir. Bu insan topluluklarının idare şekli Cumhuriyettir. Cumhuriyet bir “FAZİLET REJİMİDİR” Faziletli olmayan milletler cumhuriyeti idame ettiremez ve demokrasiyi anlayamaz ve uygulayamazlar.

BİZ TÜRKLER: Temizdik: Yere bile tükürmezdik. Hatta Osmanlı askeri teşkilatını Avrupa’ya tanıtmasıyla meşhur Comte de Marsigil, yere tükürmedikleri için atalarımızı söyle eleştiriyor: “Türkler hiçbir zaman yere tükürmezler. Daima yutkunurlar. Bunun için de saçlarında sakallarında bir hararet  olur ve zamanla saçları, kaşları, sakalları dökülür.”

“Türk, dünya da Heredot’tan, Tevrat’tan çok eski yüzyılların tanıdığı bir ulustur. Sadelik içinde görkemi, sükunet içinde ihtişamı, tahakküm kabul etmeyen bir yüreklilik, alabildiğine geniş bir fetih aşkı, sonsuz bir teşebbüs kabiliyeti, bölgelere uymaktan çok bölgeleri kendine uydurma zevki ve alışkanlığı kadim Türk milletinin asırlar dolduran tarihinde açıkça görülür.” (Ünlü Tarihçi- Hammer)      

                     BİZ TÜRKLER: Çevreciydik: Kurak günlerde ücretle adamlar tutup sokaktaki ulu ağaçları sulatır, göçmen kuşların yorgunluk atması için saçak altlarına kuş sarayları yapardık. Bunlara öyle çok örnek var ki, saymakla bitmez. Bizim ahlâk anlayışımızın temelini şu üç ana kural belirler: 1)Ruh temizliği, 2)Beden-vücut temizliği, 3)Çevre temizliği. Bu nedenle Türk, ahlâken yüksek ve bütün dünyaya örnektir. Bu özelliğimizi tez elden yeniden kazanmalıyız.

Ayrıca; Kırmızıda mutlaka durmalı, durmayanları nezaketle uyarmalı; Her türlü yanlış, iş, davranış ve haksızlıktan kaçınarak, bir başka deyişle, hukuka, insana ve insan haklarına saygılı olmalı; Saygılı olmayanlara karşı etkin bir mücadele vermeli; İçimizdeki  “Bencillik  Canavarı” (egoizm) ile savaşarak, Atatürk’ün, “ÇALIŞMANIN EN YÜCESİ ULUS İÇİN OLANIDIR” sözünü ilke edinerek yaşamalıyız.

                 “Türkler kahramandırlar, dostlarına zarar vermezler. Yüce Türk milleti tuttuğu eli bırakmaz, sözünden dönmez, iyi ve kötü günlerde dostundan ayrılmaz. Böyle bir ulusla el ele vermek yeryüzünde her zorluğu yenmek için sonsuz bir güç ve yetenek kazanmak demektir.”  (Comenius -Çek Bilgini)

                 Günümüzde, dünyada bozulan dengeleri düzeltmek, iktisadi, siyasi, sosyal ve kültürel dejenerasyonu önlemek, giderek hız kazanan yozlaşma ve çürümeyi durdurmak suretiyle yer yüzünü ‘muhtemel bir felâketten önce’ imar ve tamir etmek; Sadece ve ancak böyle bir Türk Milleti ile mümkün olur. Büyük Atatürk’ün ilkeleri ve Türk İnkılâbı bu yolda bir ışıktır. Şimdi yapılacak tek şey: Işığa yönelmek, ışığa yürümek ve Türk İnkılâbının ışığı ile aydınlanmaktır.  

BİZ TÜRKLER: Harama el sürmez ve asla yalan söylemezdik;: Fransız müellifi Motray, 1700’lerdeki halimizi şöyle anlatıyor: “Türk dükkânlarında hiçbir zaman tek bir meteliğim bile kaybolmamıştır. Ne zaman bir şey unutsam, hiç tanımadığım dükkâncılar arkamdan adam koşturmuşlar, hatta birkaç kere Beyoğlu’ndaki ikametgâhıma kadar gelmişler ve paramı (unuttuklarımı) iade etmişlerdir.

“Türkler muhakkak ki Avrupa tarihinin ve yakın Asya tarihinin bildiği en halis efendi millettir.”  (Kayzerling)

BİZ TÜRKLER: Tarih Boyunca Daima Medeni idik: İngiliz sefiri Sor James Porter ise, 1740’ların Türkiye’si için şunları söylüyor: “Gerek İstanbul’da, gerekse İmparatorluğun diğer şehirlerinde, hatta her neresi olursa olsun Türkiye’nin her yerinde hüküm suren emniyet, güvenlik ve asayiş, hiçbir tereddüde imkân bırakmayacak şekilde ispat etmektedir ki, Türkler çok medeni insanlardır.”

 

                          AJAN BORSASI,

               HAKİRLER, HAKİKAT VE 301 (1)

                                           Mustafa Nevruz SINACI

            Öncelikle şunu çok iyi bilmek ve hafızalara mutlaka kazımak gerek. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu ve aziz Türk milleti ile el ve gönül birliği içinde kurtarıcısı, “Türk demek ne demektir” sorusunun cevabını şöyle açıklamakta ve bütün dünyaya ilân etmektedir: “Türk demek, Türk’çe düşünmek, Türk’çe konuşmak ve Türk’çe yaşamaktır. Ne Mutlu Türk’üm Diyene.”

            Kavimler ve kültürler tarihinin en önemli ve anlamlı vecizesi budur.

            Kısacası, resmen taşınan kimlik ve milli mensubiyet ne ise kişilik de odur.

            Diğer bir deyişle, “kimin ekmeği yeniyorsa, illâ onun kılıcı çekilir”. Hani, ABD anayasasının nihai bir hükmü olduğu söylenir. “Ya Amerika’yı seveceksin, ya da terk edip gideceksin” diye… Başta AB ülkeleri olmak üzere bu, bütün devletler için aynıdır.

            Kısaca : “Ya sev, ya terk et”

            Türkiye hariç… Türkiye tarih boyunca kimseye böyle demedi.

Bu adeta bir, 1750-1900 dönemi Osmanlı geleneğidir.

Yani, sabır, tahammül ve hoşgörü. Başımıza belâ olan faktörler.

            Türk’ün ekmeğinden ye, suyundan iç, domuz gibi beslen, sömür ve ihanet et..

            Yağma yok. Türkiye’de yaşayacaksın. Dünyanın hiçbir yerinde görmediğin ilgi ve saygıyı göreceksin. Hür olacaksın. Sana insanca muamele edecekler. Her konuda eşit ve adil davranacaklar. Ticaretle iştigal ettiğin taktirde zengin ve mutlu, siyaset yaptığında ise, milletvekili, bakan, başbakan, hattâ Cumhurbaşkanı bile olacaksın. Bürokraside “ilim, kıdem, ehliyet ve liyakat kavramlarını çiğneyip” jet hızıyla tepelere çıkacak ve olabildiğince yükseleceksin.

            “Halka rağmen, halkı idare etmeye” kalkışacaksın.

            Sana verilen yetkiyi, milli-ilmi, manevi ve kültürel değerleri yozlaştırmak, halkı yoksullaştırmak, buna mukabil dahili ve harici çıkar ortaklarını imar ve ihya etmek için alçakça kullanacak, ülkemde saltanat sürecek, fırsat bulunca da ihanet edeceksin !

            Öyle bir devlet, öyle bir hürriyet ve adalet ki; Sadece ve yalnızca insani boyut ve bilgi toplumunu yaşayan “yüksek medeniyet sahibi” uluslarda rastlanabilir. Öyle ki, sen bu yüksek kültür ve medeniyet ortamında sadece namuslu, dürüst ve yasal alanlarda değil; Şer ve şeytani sektörlerde bile fütursuzca at oynatacaksın.

            Mafya kuracaksın. Bölücü örgüt oluşturacaksın. Halkımın kanını emeceksin.

            Yetmedi, kan emici kapitalizm ve küresel sermayeye yem edeceksin.

            Ülkede yaşayan ve TC nüfus kâğıdı taşıyan her vatandaşın hakkı “Cumhuriyet mülkünü” kendi halkına değil, yabancıya peşkeş çekeceksin.  

            Kusura bakma yemezler. Buraya kadar vatandaş (!)…

Bu ülfet, muhabbet, engin hoşgörü ve derin müsamaha sâyesinde ülkemiz 1992’lerden sonra adeta bir “ajan borsası” haline döndü. SSCB’de işsiz kalan 3000 KGB ajanı Türkiye’ye, hemen ardından Alman ajan ve menfur işbirlikçileri dahil 40 bin kişi, bir o kadar Rum-Yunan, İsrail, İsveç, Norveç, Danimarkalı.. Varlık nedenleri ve kamuflaj biçimleri ise çok ilginç. Misyoner, tacir, elçilik görevlisi, danışman, uzatmalı turist, emlâk alan mukim, emekli bürokrat vs..

Bu ne iş !…

Türkiye Cumhuriyeti alenen tasallut ve takipte. Belki de tarihimizin en tehlikeli günlerini yaşamaya devam ediyor. Anadolu da  bir söz vardır, kırılmış testinin hesabı sorulmaz diye, gerçi içinizden “ona öyle demezler peynir ekmek yemezler” diye bir düşünce geçse de, ben yinede ısrarla testi diyeceğim. Zira artık, testiyi kıran değil, kıracağını bile-bile yetkiyi veren (halk) dayak yiyor. Yetti artık !..

            Ancak durum öyle bir noktaya dayandırıldı ki, milletin zihinlerine musallat olan şer odakları, her alanda taciz, tecavüz ve sindirme misyonu ile tahakküm ediyorlar.

Başta, gafillerin sevdası AB süreci, müktesebat, uyum programları, sindirme politikaları dahil, maksatlı ve maksatsız yayınlar içinde yapılan bu taciz, tecavüz, psikolojik harp, kahredici zulüm ve işkence zihinleri bulandırırken herkesi bezdirdi.…

Hatta iş öyle bir boyuta getirildi  ki, birazda sulandırıldı.

Bir taraftan bu ajanlar (harici bedhahların uzantıları), diğer taraftan kapı kulu olmaya alışık, kimlik ve kişilik bunalımı yaşayan, dahili bedhah konumunda yer alan sabetaylar, masonlar, ateistler ve paganlar.

        Mesele neymiş; 301 kalksın “Türk’e hakaret” suç olmaktan çıksın.

            Cennetmekân Atatürk, şimdilerde unutturulan, müfredattan kaldırılan ve özenle hafızalardan silinen “Türk Tarih Tezi” nin gerekçesinde, batılı tarihçilere asla güvenilemeyeceğini, zira Türk tarihi konusunda dürüst olmadıklarını, fütursuzca yalan söylediklerini ileri sürer. Çok doğru. Bir de bu keferenin Türk’e küfür ve hakaret etmek alışkanlığı var. Alın ders kitaplarına bakın. İşte şimdi bu şeytani yönleri depreşiyor.  

Kasıt, açık düşmanlık, ihanet ve ısrarla kırılan testilerin hesabı görülürken, asıl kaçırılan yine büyük balıklar oldu. Ortam hazırlama sürecinde vaki binlerce “faili malum” menşei meçhul cinayetler gibi, bunun da gerisi karanlık. Ardı arkası bozuk.  

Elbette, canice bir cinayet asla tasvip edilemez. Lâkin, tefessüh etmiş, tek dişi kalmış canavar (AB) bir takım dahili bedhahları (gizli düşmanları) organize eder de,    “Acaba, Ermeni miyim nedir?” veya “Ben de Ermeni’yim” diye infial ile malul bir takım halkı, beyinlerini iğfal edip sokaklara döker, önlerine daimi kemik attığı bazı köşe başı kirli-karanlık beyinleri (aydınlarını) kullanmak suretiyle çok biçimsiz bazı tartışmaları başlatırsa ve tartışmaların ardından, Türk milletine sinkaf ve ağır hakaretlere varan sözler sarf edilirse eğer… Ki, maalesef edilmiş, yasalar raflardan indirilmiş ve abuk sabuk, trajikomik hadiseler yaşanmıştır ne yazık…

Bu olayın ardından aklı selim insanlar sebep-sonuç ilişkilerine baktıklarında ise, her şeyi ayan bayan net olarak  görmektedirler. Görünen şudur:

Perde…!, Evet perde. Bu kaçıncı kalleş perde?

Uzadıkça her bölümü can sıkan ve buram, buram ihanet kokan alçak oyun.

        Aynı penceresinden baktığımızda sonuç olarak ortaya çıkan hadise alıştıra, alıştıra geliyoruz demekten başka bir şey değildir.

        Amma lâkin GELEMEYECEKLER…

        Fırtına  öncesi alıştırma hareketlerinin belki de ilk perdesi bu.

ISPANYOLLARIN TURKLUK GURURU

  

 

hani o kendini bilmezler varya onlar okusun IspanyollarIn Turkluk gururu  

 

 

6 $ubat 2007  

 

 IspanyanIn en onemli festivali olan “Kuzey AfrikalI Muslumanlar ve HIristiyanlar” etkinliklerinin en gurur verici olayI, Turkler grubunda olmak. Turkler grubunun ba$kanlIgI icin Saxta buyuk ceki$me ya$andIgInI belirten $imdiki ba$
kan, “Bu hayatImdaki en onemli $ey” diyor.  

 

ISPANYAnIn
Valencia bolgesindeki Sax kasabasInda duzenlenen “Muslumanlar ve HIristiyanlar” festivalinde en gurur verici olay “Turkler” grubunda yer alarak, OsmanlI giysileriyle gecit torenine katIlmak. IspanyanIn en onemli festivali olan “Kuzey AfrikalI Muslumanlar ve HIristiyanlar” etkinlikleri, bircok kasaba ve kentte kendi “Azizine” ce$itli gosterilerle farklI tarihlerde yapIlIyor. Saxdaki kutlamalar, 1627 yIlIndan bu yana kasabanIn azizi BlasIn anIsIna duzenleniyor. Her yIlIn $ubat ayInIn ilk haftasI boyunca yapIlan etkinlikler kapsamInda, halk arasInda HIristiyan ve MuslumanlarI temsil
eden gruplar olu$turulup, ozel kostumlerle gecit toreni organize ediliyor. 1920 yIlInda kurulan “Turkler” grubu gecen sure zarfInda buyuyerek, yakla$Ik 10 bin nufuslu kasabanIn en prestijli grubu haline gelmi$.  

 

740 KI$ILER  

 

YIl boyunca bu festivale hazIrlanIlan Saxta “Turkler”, HIristiyanlar”, “Garibaldililer”, “Alagonesliler”, “FaslIlar”, “Araplar” gibi toplam 8 grup arasInda 740 ki$iyle en kalabalIk grubu olu$turuyor. “Turkler” grubunun kurucularIndan olan babasI Francisco Rodriguez Giemenz ile aynI adI ta$Iyan ve festival icin OsmanlI kIyafeti giymi$ 81 ya$Indaki oglu, A.A muhabirine yaptIgI acIklamada, “81 yIldIr Turkum! Turk olarak dogmu$um” dedi.  

 

“Turkler” grubunun ba$kanI olmak icin Sax halkI arasInda buyuk bir ceki$me oldugu soylentilerini dogrulayan $imdiki ba$
kan Francisco Sanchez de, $unlarI soyledi:  

 

“HayatImdaki en onemli, en buyuk $ey Turkler grubunun ba$kanI olmak. Bu benim icin buyuk mutluluk. Tum yIl boyunca Turkiye a$kIyla
calI$Iyoruz.”  

 

Be$ gun suren kutlamalarIn son iki gununde kostumlerini giymi$ gruplar tarafIndan, bandolar e$iliginde kasabanIn sokaklarInda gecit toreni duzenlendikten sonra, meydana kurulan bir kale once Muslumanlar, sonra da Hristiyanlar tarafIndan ele geciriliyor. Festivale, 7den 70e her ya$tan insan katIlIrken, “Turkler” grubunda anne, baba ve cocuklar olmak uzere tum aile OsmanlI kIyafetleriyle halkIn arasInda yuruyor.  

 

KITAPLARI VAR  

 

Turk bayraklarIyla suslu “Turkler Evi”ne gidip Turk oldugunuzu soylediginizde, ozel bir ilgiyle kar$IlanIyorsunuz. “Turkler” grubunun tamamen kendi imkanlarIyla ve ara$tIrmalarIyla 1995 yIlInda bastIrdIgI “Turkler” kitabI da oldukca ilginc bilgiler iceriyor.  

 

Balkonuyla belediyesiyle  

 

Sax 8 grubun bayraklarIyla donatIlIyor ama balkonlarda en fazla Turk bayragI goze carpIyor. Belediye binasInIn uzerindeki amblemlerden birini de Turk bayragI olu$turuyor. Turkler grubunun diger bir ozelligi ise Sax icindeki en buyuk ve en fazla kulturel, sanatsal etkinligin duzenlendigi “Turkler Evi”ni kurmu$ olmalarI.  

 

Kasabadaki 10 cocugu 23 Nisana davet etti  

 

Saxdaki etkinlige, bu yIl ilk kez Turkiye adIna ust duzey bir katIlIm olurken, Turkiyenin Madrid Buyukelcisi Ender Arat, e$i Ay$e Arat ile birlikte 2 gun boyunca etkinlikleri izledi. KasabanIn Belediye Ba$kanI Ana Barcelo, Alagon Belediye Ba$kanI Jose Maria Becerril, Turkler grubunun ba$kanI Francisco Sanchez ve kasabanIn diger ileri gelenleri tarafIndan buyuk ilgiyle kar$Ilanan Buyukelci Arat, kasabanIn anI defterini imzalarken, “Ulkem ve halkIm adIna davetiniz icin cok te$ekkur ediyorum. Sax ve Turkiye arasInda cok sIkI bir bag kurulmu$tur” dedi. Sax Belediye Ba$kanI Barceloya bir de surpriz haber veren Buyukelci Arat, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Cocuk BayramI kutlamalarIna Saxtan 10 cocugu davet ettiklerini acIkladI.  

 

Vatanseverliginizden etkilendik  

 

Sax Belediye Ba$kanI Ana Barcelo da konu$masInda, Buyukelci Arata kutlamalara geldigi icin cok te$ekkur ederek, $unlarI soyledi: “Biz misafirperver bir halkIz. Sizleri burada agIrlamaktan cok memnunuz. Turkler, burada herkesi temsil
eden bir grup ve en kalabalIk olanI. Turkler, siz burada kendinizi evinizde hissedin.” Istanbula bir kez gittigini soyleyen Barcelo, Turkiyenin kulturel zenginliginden ve Turklerin vatanseverliginden cok etkinlendigini ve Istanbula hayran kaldIgInI soyledi. Buyukelci Arat ayrIca, pazar sabahI “Turkler” evinde duzenlenen kahvaltIya katIlarak, Sax halkIyla sohbet etti.  

 

$enhan BOLELLI /
MADRID, A.A.

Nevruz

Nevruz “Sultanı Nevruz günü canlar uyanır
Hal ehli olanlar nura boyanır
Muhib olan bu gün ceme dolanır
Himmeti erince Nevruz Sultan’ınAşık olan canlar bu gün gelürler
Sultan Nevruz günü birlik olurlar
Hallak-ı cihandan ziya olurlar
Himmeti erince Nevruz Sultan’ın”Pir Sultan Abdal
Nevruz ile İlgili Yayınlar
NEVRUZ
Prof .Dr. ABDULHALUK
M. ÇAY 
 

Nevruz, Tabiat ile iç içe, kucak kucağa yaşayan, toprağı “ana” olarak vasıflandıran Türk’ün düşünce sisteminde “baharın gelişi” elbette önemli bir yere sahip olacaktı… İnsanların hayatlarında takvim, gerekli bir kültür unsurudur. Günümüzde bu konu bir bilim, meslek haline gelmiştir… Yeşil – Sarı – Kırmızı Renklerin Türk Kültür ve Tarihinde Yeri; Göktürklerde, Selçuklularda, Osmanlılarda Yeşil-Sarı-Kırmızı Renkler…Destanlar, milletlerin din, fazilet ve millî kahramanlık maceralarının şiirleşmiş hikâyeleridir. Destanlar, bir milletin bütün varlığını ifade ederler. Osmanlılarda Nevruz Kutlamaları Prof. Dr. Yusuf HALAÇOĞLU Türkler tarafından çok eski tarihlerden itibaren kutlanan ve genelde Yeni Gün olarak adlandırılan Nevruz…

Nevruz Nedir?

NEVRUZ Avrasya’nın Ortak Bayramı

Tabiat ile iç içe, kucak kucağa yaşayan, toprağı “ana” olarak vasıflandıran Türk’ün düşünce sisteminde “baharın gelişi” elbette önemli bir yere sahip olacaktı. Nevruz, Türk dünyasının kuzeyinden güneyine, batısından doğusuna kadar uzanan engin coğrafyada yaşayan toplulukların pek çoğu tarafından yaygın olarak kutlanan bahar bayramıdır.Bütün bayramların dinî ve millî bir inanıştan, o toplumu ilgilendiren ortak bir hatıradan, geleneklerden, duygulardan ve tabiatın insanlara tesir eden bir olayından doğduğuna inanılır.

Tabiat ile iç içe, kucak kucağa yaşayan, toprağı “ana” olarak vasıflandıran Türk’ün düşünce sisteminde “baharın gelişi” elbette önemli bir yere sahip olacaktı. Çünkü insan vücudu, baharda uyarıldığı kadar kışta uyarılmaz. İç karartıcı, yeknesak günlerin ardından doğan hareketli, pırıl pırıl güneşli, kuş ve hayvan sesleriyle kurulmuş îlahî orkestranın musikisi insan hayatını canlandırır. Ayrıca ortaya çıkan rengârenk tablo kıştan bahara geçişi ne de güzel tasvir eder: “Bir yanda her tarafı kaplayan soluk, mat ve daha çok beyazın hakim olduğu renkler, diğer yanda yeşilin değişik tonları arasında baş veren binbir renk cümbüşü… Birisi hareketsiz, şekilsiz; diğeri kıpır kıpır, şekil şekil, çiçek çiçek… Kış, sağır ve dilsiz; ilkyaz duygulu, coşkulu, kulaklara fısıldadığı nağmelerle cazibeli… Birinde tabiat hayat dolu, diğerinde donmuş, yeniden doğmak üzere uyuşmuş kalmış…Genellikle Nevruz, yani Farsça “Yeni Gün” adını taşıyan bahar bayramı, insan ruhunun tabiattaki uyanışıyla birlikte kutladığı bir bayramdır. Böyle bir bayramın, yani mevsimlerin değişikliğinden doğan özel günlerin, başka başka adlar altında birçok milletin sosyal hayatında yer aldığı da bilinmektedir. Mesela, Hıristiyan âleminin dinî muhteva ile şekillendirerek ve Noel Baba sembolü ile karlar ülkesinden geyiklerin çektiği kızaklarla neşe ve ümitleri taşıdığı “Noel Bayramı” bunun farklı bir örneğini teşkil eder. Bu kutlamalarda yine bahara duyulan özlem “çam ağacı” motifi etrafında şekillendiriliyor. Aynı zamanda bir takvim değişikliğini de ifade eden bu kutlamalara baktığımızda Türk’ ün kutladığı “bahar bayramı”nın da bir takvim değişikliğini yansıttığı görülüyor. Burada dikkati çeken husus “baharın başladığı zaman”dır. Türk, bu takvim değişikliğini “toprağın uyandığı gün” ile özdeşleştirmiştir. Kışın ortasında baharı kutlamaz. Türklerde bir tabiat, varoluş, diriliş bayramı niteliğinde olan Nevruz’un ruhî atmosferini ve eskiliğini anlayabilmek için kültürümüzün yıpranmış, tozlu ve pek okunmayan eski sayfalarına bir göz atmamız gerekiyor. Bu coşkuyu Türk kamları dualarında, niyazlarında şöyle ifade ediyorlar: “… Yüce Göktanrı’nın ilk defa gürlediği, yağız yer, altmış türlü çiçeklerle ilk defa bezendiği, altmış türlü hayvan sürülerinin ilk defa kişnediği ve melediği zaman sen (Türk’ün Atası) yaradıldın!” Bu sözler Türk’ün yaratılış felsefesinin, inancının, hayat tarzının ifadesidir. Bütün bayramların dinî ve millî bir inanıştan, o toplumu ilgilendiren ortak bir hatıradan, geleneklerden, duygulardan ve tabiattan doğduğundan bahsetmiştik. İşte millî bir bayram olan Nevruz da Müslüman olan ya da olmayan çeşitli Türk toplulukları arasında kamların dua ettikleri asırlar öncesinden günümüze kadar farklı farklı şekillerde, ama aynı ruhla hâlâ kutlanmakta. Bu bayram İslâmiyet’i kabul etmiş olan ilk Müslüman konar göçer Türk topluluklarında; sürgün avı, toy, şölen, yuğ vb. gibi İslâmiyet’le çatışmayan âdetlerden biri olarak devam edegelmiştir. Böylece bu ananeler günümüz Türk dünyasına ortak kültür mirası olarak intikâl etmişlerdir. Gelenekler, tarihini kesinlikle tespit edemediğimiz dönemlerden kalmadır. Neden, niçin, nasıl gibi sorular sorulmadan atadan oğula kalmıştır. Gelenekler bu özelliğiyle millet bağını güçlendiren en önemli unsurlardan biridir. Baharın gelişinin kutlandığı bugün de böyle bir gelenektir.

Nevruz, çeşitli kültür çevrelerinde, farklı etnik gruplarda farklı bir muhtevaya ve anlama sahip olmuştur. Kültürler arasındaki iletişim sonucunda çeşitli kültürlere girmiş ve benimsenmiştir. Eldeki tarihi kaynaklardan hareketle en eski Türk adetlerinden, bayramlarından biri olduğu kesinleşmiştir. Yeni yılın başlangıcı, yenilik, coşku, canlanma gibi nitelikler hiç değişmeden günümüze kadar yaşadığı uçsuz bucaksız coğrafyalarda görülmektedir. Çin kaynaklarından Kutadgu Bilig’e, Kaşgarlı Mahmud’dan Bîrûnî’ye, Nizâmü’ı Mülk’ün Siyasetnâme’sinden Melikşah’ın takvimine kadar, Akkoyunlu Uzun Hasan Bey’in kanunlarına kadar gelen bir çizgide Nevruz ile ilgili kayıtlar eldedir. Diğer taraftan Sivas hükümdarı Kadı Burhaneddin Ahmed, Safevi Türkmen Devletinin kurucusu Şah İsmail (Hataî), Osmanlılarda Sultan I. Ahmed ve Sultan Dördüncü Murad gibi hükümdarların, Mustafa Kemal Atatürk’ün; din adamlarımızdan Kazasker Bâki Efendi ve Şeyhülislam Yahya Efendilerin, şairlerimizden Kuloğlu, Pir Sultan Abdal, Kaygusuz Abdal, Şükrü Baba, Hüsnü Baba, Fuzulî, Nev’î Efendi, Nef’î, Nedim, Hüseyin Suad ve Namık Kemal gibi şairlerimizin Fatih devri vezirlerinden Ahmed Paşa’nın; büyük Azeri şairi Şehriyar’ın ve büyük Türkmen şairi Mahdumkulu’nun uzun bir tarih boyunca Nevruz bayramının gelişini “Nevruziye” veya “Bahariye” denilen şiirlerle kutladıklarını da biliyoruz. Ayrıca Nevruz’un Türk musikisinin en eski mürekkep makamlarından biri olarak da kültürümüzde yedi yüzyıldan fazla bir maziye sahip olduğunu da biliyoruz. Bu makam ilk defa Urmiyeli Safıyûddîn Abdulmü’mîn Urmevî (1224-1294) tarafından kullanılmıştır. Bu şekilde elimizde yirminin üzerinde makam bulunmaktadır. Nevruz geleneği ne Sünnilikle, ne Alevilikle, ne Bektaşilikle doğrudan doğuş bağlantısı olmayan, İslâmiyetten çok öncelere giden bir gelenektir. Yani bir dinin veya mezhebin bayramı değildir. Bu yüzden de herhangi bir şekilde bir mezhep adına, bir din adına, bir etnik menşe adına bağlı gösterilmesi, istismar edilmesi bir ayrılık unsuru olarak takdim edilmeye çalışılması yanlıştır. Tarihin ve kültürün bütün gerçeklerine aykırıdır. 1990 yılında bağımsızlıklarını ilan eden Türk Cumhuriyetleri’nde Kırgızistan, Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Azerbaycan ile Rusya Federasyonu bünyesindeki Tataristan 21 Mart Ergenekon/Nevruz Bayramı’nı “Milli Bayram” olarak ilan etmişlerdir. Bu günün coşkuyla kutlanmasına büyük önem vermektedirler. Türk kültüründen kaynaklanan Ergenekon/Nevruz bayramı, her yönüyle Türk gelenek ve görenekleriyle zenginleşmiş ananevi ve temeli beş bin yıllık Türk tarihine dayalı milli bir bayramdır. Türkiye’de de 1991 yılında Türk Dünyası ile birlikte ortak bir gün olarak resmi tatil olmaksızın bayram ilan edilmiştir. Nevruz; Türk insanını birbirine kenetleyen, bağlayan, Ergenekon’dan demir dağları eriterek dirilen atalarının ruhlarıyla yanan bir ateştir. Bu ateş, hiç sönmeden binlerce yıl yandı ve gelecekte de kıvılcımlarından binlerce gönlü tutuşturarak “ortak kültür ocağı”nda binlerce ruhu ısıtacaktır. Avrasya’nın , Türk âleminin Nevruz toyu kutlu olsun,Nevruz gülleri geleceğe umutlar taşısın. Kaynak: Hatice Emel AŞA, Yeni Avrasya Dergisi, Mart-Nisan 2000

Nevruz’un Türk Dünyasındaki İsimleri

Türk dünyasında, Hunlardan bazen farklı isimlerle günümüze kadar ulaşan tabiatın ve millî uyanışın birleştirilmesi anlamını taşıyan Nevruz (Yeni Gün) şenliklerinin şu isimlerle kutlandığı biliniyor:

Nevruz, Navruz, Novruz, Sultan-ı Nevruz, Sultan-ı Navrız, Navrez, Nevris, Naorus, Novroz, Navrıs Oyıx, Nevruz Norus, Ulustın Ulu

Küni, Ulusun Ulu Günü, Ulu Kün, Ergenekon, Bozkurt, Çağan, Babu Marta, Kürklü Marta, İlkyaz Yortusu, Yeni Gün, Yengi Kün, Yeni Yıl,

Mart Dokuzu, Mereke, Meyram, Nartukan, Nartavan, Isıakh Bayramı, Altay Ködürgeni, Bahar Bayramı, Yörük Bayramı, Mevris

Nevruz’un Fonksiyonları

Bu bayramdaki kutlamalar, Türk toplum hayatında farklı fakat bütünleştirici fonksiyonlara da sahiptir. Bunları şu noktalar etrafında toplamak mümkündür: İnsanlar arasındaki karşılıklı sevgi ve saygıyı kuvvetlendirme. Dargınlıkları unutturarak insanları kardeşçe kucaklaştırma. Milli birlik ve beraberliğin, birlikte yaşama isteğinin güçlenmesi ve dayanışmayı sağlama. Geleneklerin, göreneklerin, inançların sergilendiği bir bayram. Bolluk ve bereketin işareti, sembolü. Huzur ve barış havasının evrensel ölçülerde geliştirilmesi. Kaynak: Hatice Emel AŞA, Yeni Avrasya Dergisi, Mart-Nisan 2000

Türklerde Takvim İhtiyacı ve Nevruz

Türklerin kullandığı 12 hayvanlı takvim İnsanların hayatlarında takvim, gerekli bir kültür unsurudur. Günümüzde bu konu bir bilim, meslek haline gelmiştir. Geçmişte ise bu ihtiyaç bugünden farklı olarak karşı karşıya kalınan şartlara göre şekillenmiştir. Türkler de konar göçer bir toplum olarak hayatlarını sürdürdükleri için kır ekonomisi yapısı içinde takvimi bilmek zorundaydılar.Böylece takvim ihtiyacı içinde bir kültür kalıbı olarak ortaya çıkmıştır.Geçimlerini toprağa bağlı olarak sürdüren Türkler, genellikle yazın, baharın başlangıcı ile hayvan sürülerinin otlağa çıkarılması, çiftçilik yapanların ekin döneminin başlaması için geleneklere uygun olan bir takvim kullanmışlardır. Bilindiği üzere, Türklerde yılların adları da, ayların adları da, hayvan isimlerine bağlı olarak söylenmiştir. Yeni yılın başı ise 21 Mart’tır. Ancak Güneş Yılı ile Ay Yılı arasında 13 günlük bir fark bulunduğundan, 21 Mart tarihi, bazı topluluklarda Mart’ın 9’una, nadiren bazı topluluklarda 1 – 3 Nisan ve 21 Haziran’a tekâbül eden kutlamalara yol açmıştır.

Tabiat dinlerinin bu cins kutlamaları bünyesine alarak kutsallaştırdığı bilinmektedir. Hanifilik özelliği taşıyan, “Şamanlık” denilen Türklerin milli inanışında yer yer Türk destanlarının (Ergenekon, Göç, vb.), yer yer inanışların bünyesine karışmış olan “Yılın Başı” yahut “Yeni Gün”, Türklerin Müslümanlığa geçişi sırasında farklı anlayışlarla İslâmîleştirilmeye çalışılmıştır. Bazı Türk topluluklarında Hz. Ali’nin doğumu, bazı Türk topluluklarında Hz. Ali ile Hz. Fatıma’nın evliliği, bazı Türk topluluklarında isme Hz. Hüseyin’in hilâfeti almak üzere arkadaşlarıyla hareket edip, Kerbela vakasıyla, bazılarının ise Hz. Hasan veya Hüseyin’in doğum tarihi olarak kabul ettikleri “Mart Dokuzu”, destandan menkabeye, menkabeden efsaneye, efsaneden tevâtüre ve oradan da kültür tavrının görünüşü olmuştur. Nevruz, Yenisey-Orhun çevresinden, Altaylara, oradan da Hun Türkleri’nin Avrupa’ya yürümesiyle Macaristan’a ve Balkanlar’a ulaşmış, Milâttan sonra 800’den itibaren Hazar’ın güneyinden Anadolu’ya ve Mezopotamya denilen bölgeye taşınışla birlikte yeni bir coğrafyada yaşatılmaya başlanmıştır. Hatta son yıllarda yapılan ve yeni bir kıta da, Amerika’da yaşayan Kızılderililer hakkında yapılan karşılaştırmalı halk bilimi çalışmalarına göre bu coğrafyada da Nevruz aynı ruhla kutlanmaktadır. Geçmişten gelen bu bayramın Müslüman Türkler arasında sadece gerekçesinin İslâmîleştirilmeye çalışıldığı görülmüştür. Takvimin başlangıcı kimilerince Hz. Nuh’a, Hz. Yunus’a, kimilerince Hz. Ali’ye bağlı yorumlara sığınılarak fakat hep Şamanlık kalıntısı ile sürdürülmüştür. Kaynak:Hatice Emel AŞA, Yeni Avrasya Dergisi, Mart-Nisan 2000

Destanlarda Nevruz’un İzleri

Türkmenistan’da Nevruz şenliği Destanlar, milletlerin din, fazilet ve millî kahramanlık maceralarının şiirleşmiş hikâyeleridir. Destanlar, bir milletin bütün varlığını ifade ederler. Gerek tarih, gerek fikir ve sanat bakımından büyük değer taşırlar. Destanlar tarihi aydınlatarak fikir ve sanat hayatına kaynak olurlar. Tarihleri bilinemeyecek kadar eskilere uzanan milletlerin ilk çağlarını bize bir takım mitolojik menkıbeler halinde anlatırlar.Bunlar gerçek olmasalar, hatta gerçeğe uymasalar bile, milletlerin kendi millî mazileri hakkında neler bilip neler düşündüklerini haber vermek bakımından önem taşırlar. Ancak destan, tarih demek değildir. Kökü tarihe dayanan, ilhâmını tarihten alan bir halk edebiyatı verimidir. Bazı milletler, millî mizaçları gereğince, destanlarında tarih gerçeklerinden uzaklaşmaz ve halk diliyle söylenmiş birer tarih gibi, destanlarını tarihe uyan bir ifade ile söylerler. Türk Milleti’nin destanlarında bu vasıflar üstündür. Türk destanlarının İslâmiyetten önce de, İslâmî devirde de öz bakımından aynı karakteri göstermeleri; İslâmî devirdeki Türk destanlarının, sadece değişen bir medeniyet ve yeni bir kültür anlayışının icabı olan değişikliklerin dışında bir farklılık getirmemesi, bütünlüğün bozulmamış olması destanlarımızın özelliklerindendir. Çeşitli ve farklı devirlere ait olmasına rağmen Türk destanları hiçbir zaman dağınık ve birbirlerinden uzak bir halde değildirler. Bu destanlar farklı zaman dilimlerinde hep aynı ülkünün peşindedirler: Dünya yaratılmıştır “Yaratılış Destanı”; insanların çoğalması için “Türeyiş Destanı”. Çoğalan insanlar nereye sığar dersek göç başlar “Göç Destanı”. Varılan ilde bazen de yok olma belası ile karşılaşılır. İşte bu anda “Bozkurt Destanı” doğar. Oğuz Kağan Destanı, bu yeniden dirilen milletin gelişmesi ve yayılışıdır. Ancak su uyur da düşman uyumaz. O zaman Türk, kabuğuna çekilir güç toplar. Şu Destanı ve Ergenekon destanı, bu ebedî gücün toplanışıdır. Toprağın önce yağmur sularıyla sulanarak ardından da karın beyaz örtüsü altında kısa bir ölüm uykusuna yatıp ilkyaz ile yeniden doğması , Türk destanları içinde karşılığını Ergenekon’da bulmuştur. Nevruz kutlamalarının bir diğer adı da “Ergenekon Bayramı”dır. Bu isim geçmişten günümüze kadar hâlen çeşitli Türk boyları arasında canlılığını koruyor. Bu bayram aynı zamanda milletin destanların gücüyle birbirlerine olan güven bağını güçlendiriyor. Ergenekon da böyle bir gelenektir. Ebulgazi Bahadır Han’ın Şecere-i Türk’ünde naklettiği Ergenekon menkıbesi eski Çin kaynaklarının verdiği tarihî olayların bir yankısıdır. 400 yıl dört tarafı yüksek dağlarla çevrili bir vadide kalan Türk’ün yaşama kavgasıdır. Ergenekon’dan bir bahar günü tekrar ata yurduna döndüğünde hürriyetini, istiklâlini tekrar kazanmış dosta, düşmana Türk’ün varolduğunu tekrar duyurmuştur. İşte o gün 21 Mart günü, “İstiklâlin kazanıldığı” kurtuluş günü Türkler’de bir geleneğin doğmasına sebep olmuştur. Türk milleti için bu derecede önem kazanan destanı her Türk genci çok iyi bilmelidir. Çünkü geçmişten günümüze kalan bu miras, karşımıza aldatıcı maskelerle çıkacak farklı iddialara doğru cevaplar vermemize yardımcı olacaktır. Bu destan, Gök Türkler’in en büyük destanıdır. Türk destanları arasında müstesna ve çok mühim bir yeri vardır. Destana göre Ergenekon, Türklerin yüzyıllarca çift sürerek, av avlayarak, maden işleyerek yaşayıp çoğaldıkları; etrafı aşılmaz dağlarla çevrili, mukaddes bir toprağın adıdır. Ergenekon Destanı, çoğu kaynaklara göre Büyük Hun Devleti döneminde teşekkül etmiştir. Hatta, ÇianKen’in M.Ö. 119 yılında, Çin imparatoruna sunduğu bir raporda, bu destandan söz ettiği bilinmektedir. Ergenekon Destanı ile Gök Türkler’in tarihi arasında açık benzerlik vardır. Herşeyden önce Hun birliğinin dağılışından Gök Türk devletinin kuruluşuna kadar geçen 450 yıllık zamanla, destandaki 400 yıl birbirine çok benzemektedir. Büyük Hun birliğinin Çinlilerle birleşen bozguncu boyların hücumu ile dağılıp yok oluşu sırasında Altay Dağları çevresine göçen Gök Türkler’in hikâyesi, destanda Kayıhanlı ve Dokuz Oğuzların göçü olarak anlatılır. Ergenekon Destanı; bir bakıma, Gök Türkler’in doğuş destanıdır. Bu destan ilk defa 13. Asırda tarihçi Reşîdüddin tarafından yazıya geçirilmiştir. Yazarın “Câmiü’t-Tevârih” adlı kitabına kaydettiği bu rivayet, Farsça yazılmıştır. Destanların milletlerin şekillenmesinde önemli bir yere sahip olduğundan bahsetmiştik. Özellikle son yıllarda, Doğu ve Güneydoğu Anadolulu bir kısım kişiler Ergenekon destanında yansımaları olan Nevruz bayramını vesile ederek bölücülüğe yeltenmektedirler. Aslında Türk’ün dirilişinin ve milliliğinin ifadesi olan Nevruz’u Kürt bayramı gibi tanıtmaktadırlar. Bu iddialarında ise delil olarak “Demirci Kava Destanı”nı esas almaktadırlar. Onlara göre bu günde (21 Mart’ta) Demirci Kava’nın önderi olduğu Kürtler Dahhak’a karşı ayaklanarak istiklâllerine kavuşmuşlardır. Bu iddialarını sabitleştirmek için bazı piyesler de kaleme almışlardır. Mesela Kemal Burkay imzasıyla yayınlanan “Dehak’ın Sonu” bunun bir örneğidir. Bu destan Ergenekon Destanı ile paralel olarak düşünülerek Kürtlerin doğuşu için bir kaynak olarak gösterilmeye çalışılmaktadır. Kava Destanı’nın Ergenekon Destanı’nın değişik bir rivayeti olduğuna ise hiç dikkat çekilmemektedir. Ayrıca bu destanın bir benzerine de Dede Korkut’taki “Basat’ın Tepegöz’ü öldürdüğü Destan”da rastlıyoruz. Ergenekon Destanı’nın 13. Yüzyılda ilk defa Farsça olarak yazıya geçirildiğinden bahsetmiştik. Kava Destanı ile ilgili ilk yazılı rivayet Firdevsî’nin “Şehnâme”sinde ve Şeref Han’ın “Şerefnâme”sinde yine Farsça olarak yazılıdır. Peki Firdevsî kimdir? Şehnâme’yi niçin yazmıştır? Ve nasıl olur da kaynağını ancak XI. Yüzyıla indirebildikleri bir destan parçası ile Nevruz bayramı özdeşleştirilebilir? Bu soruların cevaplarını tarihin yazılı kayıtlarında kolayca bulabiliyoruz. Firdevsî dağılmaya yüz tutan Fars birliğini yeniden bir araya getirmek için, otuz yıl emek vererek manzum bir eser yazar. Bu eser Şehnâme (Şahnâme) adını taşır. Altmış bin beyit tutarındaki bu eser, İran’ın milli destanı olarak kabul edilir. Defalarca yayınlanır ve kısa zamanda dünyanın sayılı klasikleri arasına girer. Şehnâme’deki mücadele dışa dönüktür. Firdevsî, eserini bir çok tarihî olaya, efsane, menkıbe, rivayet ve hayal unsuru motiflerle süsleyerek, Fars ırkının, Arap ve daha ziyade Türk ırkından üstün bir ırk olduğunu ispatlamaya çalışır. Bu destanda mücadelenin büyük bir bölümü Türkler’e karşı verilmiştir. Nitekim bu durum, Türklerin “Buku” veya “Buka Han” dedikleri “Alp Er Tunga” destanda “Afrasyab (Efrasiyab)” adıyla karşımıza çıkar; İran Şahı Keyhüsrev tarafından tuzağa düşürülerek, hile ile öldürülür. Onun ölümüyle birlikte Farslar kendilerine göre dolayısıyla büyük bir belâdan kurtulmuş olurlar. Bu günü kurtuluş günü kabul edip, bayram yaparlar. Bu bayram bildiğimiz Nevruz bayramından başka bir şey değildir. Daha sonraki asırlarda tarihe mal edilecek olan Kava ve Dahhak gibi şahısların varlığı da yine bu eserdeki efsanelerden kaynaklanır.   21 Mart’ta Nevruz’un semeni göğertmek en çok bilinen Türk âdetlerindendir. Böylece Firdevsî Nevruz’u İran geleneğine bağlamaya çalışır. Ancak onun kaynağının tarihi ancak XI. Yüzyıla kadar inebilmektedir. Ayrıca Kava Destanı, Türk destanları ile çok benzerlikler göstermekte ortak noktalar taşımaktadır.

Her iki destanda; müşterek olup önemli yer tutan unsurlar, şöyle gösterilebilir: Çadır hayatı Düşman saldırısı Esaret Esaretten kurtulmak Dağlara sığınmak Hayvan beslemek Çoğalmak Demircilik sanatı Ateş yakmak Yayılmak, göç etmek Bayrak dalgalandırmak Yeni bir hükümdarın başa geçmesi Düşmandan intikâm almak Huzura kavuştukları günü “bayram” olarak kutlamak. Gerek Demirci Kava, gerekse Ergenekon Destanı’ndaki ortak noktalar içinde özellikle “Demircilik sanatı” üzerinde durulması gereken önemli bir konu olarak dikkatimizi çekmektedir. Bilindiği üzere demirin Türk kültür ve medeniyeti tarihindeki yeri, çok eskilere dayanmaktadır. En aşağı, M.Ö. 1400’lerde Altay’ların batısında bol miktarda demir elde edilmekte olduğunu söyleyen W. Ruben; “tarihî vesikalara dayanarak bu eski Türk sahasını demir kültürünün doğduğu yer kabul etmekte zaruret vardır.” Demektedir.M.Ö. 1022 yılına ait kayıtta, “lüks kılıç” anlamında bir “kingluk” kelimesi, “Hunların eski ecdadının sözü’ olmak üzere M.Ö. 47 yılında yazılan bir Çin kaynağında zikredilmiştir. Fr. Hirt, bu sözü Türkçe’de “iki yüzlü bıçak” anlamında, bugün dahi kullanılan “kingirlik” kelimesi ile birleştirmiş ve bunu “tarihte kayıtlı en eski Türkçe kelime” olarak kaydetmiştir. Gök Türkler sahasından İran sahasına, mesela Horasan’a “demir levhalar’, “karaçori’ ve “bilgatekinî” denilen güzel kılıçların ihraç olunduğu bilinmektedir. İran destanı bile, Türkleri en eski zamanlardan beri bir “çeliğe bürünmüş” millet olarak anlatır.Ergenekon Destanı’nın en önemli motiflerinden biri de, kuşkusuz bu “demircilik geleneği’dir. Oğuz Kağan Destanı’nda; “canavar geyik yedi, ayı yedi. Çıdam onu öldürdü. Demir olduğundandır” diyen Türkler, insanı başka mahlûklara ve başka insanlara hâkim kılan silahın kıymetini elbette çok iyi biliyorlardı. Gök Türkler’in demirden bir dağ eritmeleri, bunu yapan kahramanlarını da “demirci” sözüyle ebedîleştirmeleri bu yüzden önemlidir. O kadar ki Türkler, bu günü bayram bilmiş; Ergenekon’dan çıktıkları günün yıldönümlerini tiyatroyu andırır temsilî törenlerle kutlamışlardır. Bu törenlerde, ocakta kızdırılmış demirleri örs üstüne koyup iri çekiçle döverek asırlarca Avar’lara silah yapan ve bu silahlarıyla Türk illerinde büyük hakimiyet kuran atalarını, hep saygıyla anmışlardır. Nitekim, birçok Türk boyları demiri mukaddes saymışlar, üzerine and bile içmişlerdir. Arapların “hakiki Türk” dedikleri Hakanlı Türkler, kendilerini soy itibarıyla bir “demirci millet” olarak tanımışlar, hükümdarları demirciliği kutlamışlar ve demircilik sayesinde esaretten ve zulmetten kurtulduklarına inanmışlar, onlara Çinliler de Cucen (Avar)lerin demircileri demişlerdir. Gök Türk devletini kuran Bumin Kağan ile İstemi Kağan “demirci” idi. Özbek Türkleri’nin şahları arasında da demirciler vardır.Yukarıdan itibaren vermiş olduğumuz bu bilgiler ışığında Kürtleri Dahhak’ın zulüm ve esaretinden kurtaran Kava’nın da bir “demirci” olması, bu bakımdan önemlidir. Kava, sıradan bir demirci değil, tıpkı Gök Türkler’de olduğu gibi, demirden savaş araç ve gereçleri yapan bir sanatkârdır. Kava’nın kimliği hakkında Ferhengi Ziya/Gencine-i Güftar’da bu yönde bilgiler verilir. Bu isme ilk defa İranlı Firdevsi’nin “Şehnâme”sinde rastlanmıştır. Ondan önceki eserlerde bu isim yoktur. Şehnâme’de Kava’nın kimliği ve milliyeti hakkında hiçbir bilgi verilmediği halde bir takım Kürt kaynakları bu kahramanı sahiplenerek kendilerine uydurma bir tarih oluşturmaya çalışmaktadırlar. Ancak bu konuyla ilgili ilmî bilgiler de mevcuttur. Arthur Christensen’in öne sürdüğü iddia bir hayli ilgi çekicidir. Ona göre, Kava, Sasanîler (M.S. 226-642) döneminde ortaya çıkmıştır. Kava’nın adı bu devirde duyulmaya başlamış ve Dahhak Efsanesi’ne dahil edilmiştir. A. Christensen’in görüşü aslında bir gerçeği ifade etmektedir. Bu da şudur ki, Demirci Kava, Gök Türkler devrinde yaşamıştır. Bu bilgilere göre Demirci Kava’nın İran soyundan değil, Türk soylu bir kahraman olduğu ortaya çıkmaktadır. Kava, İran-Turan (Türk) savaşlarına sahne olan bir coğrafyada, zulme ve zorbalığa karşı direnen ve başkaldıran bir önderdir. Her iki destan da aynı coğrafyada kaleme alınmış, aşağı yukarı aynı asırlarda derlenmiş ve her ikisi de zamanın geçerli yazı dili olan Farsça ile yazılmıştır. Motifler hep aynıdır. Atatürk’ün huzurunda Ankara’da yapılan bir Nevruz Töreni – 21 Mart 1922 Aslında, Ergenekon Destanı, çok daha gerilere dayanmaktadır. Hunlar devrindeki bazı Çin kaynakları Ergenekon Destanı’ndan haberler vermektedir. Bu bilgilere dayanarak Demirci Kava’nın yaşadığı devri Hun’lar çağı olarak düşünebiliriz. Hun Türkleri’nin bir kahramanı olarak Kava, Türk boyları ve kavimlerinin muhayyilesinde hep canlı olarak yaşamış ve unutulmamıştır. Bu düşünceyi kuvvetlendiren bir diğer kaynak ise Hunlara ait Oğuz Kağan Destanı’nda, “Tömürdü Kağul” adı ile karşımıza çıkan kahramanda şekillenir.Destana göre; Oğuz Kağan, Çürçet Kağan üzerine yürürken, yolda bir ev görmüştü. Bu evin duvarları altından, pencereleri gümüşten, çatısı ise demirdendi. Bu demir çatıyı ancak, Oğuz ordusundaki Tömürdü Kağul adlı bir “demirci” açmıştı. “Tömür”, “demir”, “tömürdü” demirci demektir. Tömürdü Kağul da, Demirci Kağul anlamındadır. Günümüze kadar gelebilmiş destan parçalarından hareketle Nevruz hakkında ortaya atılan iki görüşe rahatça cevap verebiliyoruz. Bu görüşlerden birincisi; Türklerde bahar bayramı (Nevruz), bilinebilen en eski zamandan beri Türklerin bayramıdır ve onlar vasıtasıyla bütün Asya’ya ve Avrupa’ya (Avrasya) yayılmıştır. İkinci görüş; bu bayram İran menşelidir, eski İran efsaneleriyle bağlantılıdır. Her iki görüşe Prof. Dr. Reşat Genç’in sözleriyle cevap vermek yerinde olacaktır: “Eğer İran’da da, Hunlarda olduğu gibi milattan önceki yıllarda Nevruz bayramı olsaydı, milattan sonra XI. yüzyıla gelmeden önceki İran metinlerinde de bunların izlerinin bulunması gerekmez miydi?”.Kaynak:Hatice Emel AŞA, Yeni Avrasya Dergisi,Mart-Nisan 2000

Nevruz’un Tarihi Kaynakları

En eski Türk bayramı olan Nevruz, Türkler aracılığıyla Avrasya’ya yayılmıştır. Eski Doğu geleneklerinin devamı olarak yaşamıştır. Çin kaynaklarına dayanarak Hunların milattan yüzlerce yıl önceleri 21 Mart’ta hazır yemeklerle kıra çıktıklarını, bahar şenlikleri yaptıklarını, bugün Nevruz kutlamalarındaki geleneklerin o zamanda da yer aldığını biliyoruz. Aynı gelenekler, Hunlardan sonra Uygurlarda da görülmüş ve bugüne kadar uzanmıştır. Çağdaş Uygur resminde Uygurların Nevruz kutlamalarını temsil eden tablolar yapılmıştır. Nevruz’u İran geleneğine bağlayan Firdevsi’nin Şehnamesi ve diğer kaynaklar yanıltıcıdır. Çünkü Nevruz hakkındaki bilgiler orada XI. yüzyıldan itibaren görülür. Milâttan önceki yıllarda Nevruz hakkında İran metinlerinde herhangi bir iz ve kayıt yoktur. Ancak Hunlarda bu kayıtlar mevcuttur. Nizamü’l-Mülk de XI. yüzyıl yazarı olarak Siyasetnâme adlı eserinde bu bayramdan söz eder. Bu bayramın aynı zamanda yılbaşı olduğunu belirterek Nevruz geleneklerini anlatır. Aynı zamanın yazarlarından Kaşgarlı Mahmut da Divân-ı Lügati’t-Türk’te Türklerde yıl başlangıcının Nevruz olduğunu ifade eder. Ayrıca, 12 Hayvanlı Türk Takvimi’nin başlangıcının da 21 Mart olduğu bilinmektedir. Selçuklularda Nevruz bayramı eğlencelerinin kutlandığı, şenlikler yapıldığı, özel yemekler pişirildiği, özel hediyeler alınıp verildiği de bilinmektedir. Selçuklularda yılbaşı, güneşin koç burcuna girdiği gün olan Nevruz günü olarak kabul edilmiştir. Osmanlı devrinde de Nevruz, çok canlı biçimde kutlanmaktaydı. Osmanlı ailesini çıkarmış olan Kayı Boyu’na mensup Karakeçililerin, Karakeçili aşireti mensuplarının 21 Mart tarihinde Ertuğrul Gazi’nin türbesi etrafında toplanarak burada bayram yaptıklarını biliyoruz. Bu bayramın bir diğer adı da “Yörük Bayramı”dır. Osmanlı Devrinde 21 mart günü özellikle padişahın yani sultanın nevruz tebriklerini kabul ettiği, halkın Nevruz’unu kutladığı, Nevruz şenliklerinde bulunduğu gün olmak hasebiyle, 21 Mart tarihinin Nevruz-ı Sultanî, yani sultana mahsus, sultan tarafından veya sultanın katılmasıyla kutlanan Nevruz günü olmak bakımından böyle bir isim aldığı söylenilebilir. Osmanlı devrinde kutlanan Nevruz kutlamaları Cumhuriyetin ilk yıllarında da resmî olarak devam etmiştir. Bu konuda Prof. Dr. Reşat Genç şu bilgileri veriyor: “Geri planlarda bırakılmış ve unutulmaya yüz tutmuş olan Türk insanına kendi kültür kimliğini, kişiliğini, benliğini, hüviyetini kazandırmak hareketi Atatürk’ün başlattığı bir hareketti. Bu ne ile mümkün olurdu? İşte bu, öze dönmekle, kendi kültürel değerlerimize, örfümüze, âdetimize, geleneğimize dönmekle mümkün olurdu. Bu yüzden Atatürk diyor ki “Bilelim ki, kendi benliğine sahip olamayan milletler başka milletlerin şikârıdır”, yani yaşayamaz. O yüzden, yine, Atatürk der ki, “Gençlerimize, çocuklarımıza görecekleri eğitimin hududu ne olursa olsun en evvel ve herşeyden evvel kendi geleneklerine, millî ananelerine ve Türkiye’nin bağımsızlığına düşman olan unsurlarla mücadele etmek lüzumu öğretilmelidir.” Millî hareketin özü bu. Diğer taraftan kendi kimliği, kişiliği, millî benliği kazandırılmış olan millete çağdaş olma yolunu açıklamak da Atatürk hareketinin temellerindendir. İşte bu öze dönme, kendi tarihine, kültürüne dönme hadisesi millîciliğin özü idi. Bu yüksek idrakinin icabı olarak , O’nun milli kültür unsurlarının her biri üzerinde, en küçük ayrıntısına kadar çok büyük bir dikkatle durduğunu biliyoruz. Nitekim, Nevruz ile ilgili hassasiyeti bunun bir göstergesi olmuştur. Bilindiği gibi Atatürk 22 Mart 1922 tarihinde Ankara’nın Keçiören semtinde Nevruz şenlikleri düzenletmiş ve kendisi de bu şenliklerde hazır bulunmuştur. Netice itibariyle görülmektedir ki, kaynağı neresi olursa olsun M.Ö. 3. Yüzyıldan, Mete Han zamanından beri Türklerde var olan bir bayram, bir bahar bayramı geleneğidir. Özellikle 1200 yıldır öbür Türk gruplarının hemen hiç birisi ile ilgisi kalmamış olan Saha yani Yakut Türklerinde Nevruz geleneklerinin izlerinin kuvvetli bir şekilde bugün de var oluşu dikkate değer. Doğrusu, eğer Nevruz batı kaynaklı bir gelenek idiyse, bu, Nevruz bayramının Sahalara kadar nasıl gittiğini ve 1200 yıldır, diğer Türk boylarıyla ilgisi olmayan bu Sahalara nasıl etki ettiğini de tarihî olarak, kaynaklara müracaat ederek açıklamak gerekir. Değilse şimdi kaynak Hunlar olarak veya daha eski bir tarihte Türkler olarak ağır basar görülmektedir. Ama neticesi itibariyle bugün Afganistan’da da yaşatılmaktadır, İran’da da yaşatılmaktadır, Irak’ta, Suriye’de en azından belli kesimlerde ve bütün diğer Türk dünyasında; Çin Seddi’nden Adriyatik’e kadar, Hindistan’dan, Afganistan’dan, Yakutistan’a, Çuvaşistan’a, Tataristan’a, Moldova’ya, Macaristan’a ve Balkanlara kadar geniş bir coğrafyada bugün canlı bir şekilde yaşamakta ve yaşatılmaktadır.Kaynak:Hatice Emel AŞA, Yeni Avrasya Dergisi, Mart-Nisan 2000

Nevruz Kutlamaları İle İlgili Adetler

Anadolu yaylalarında Nevruz’u karşılayan neşeli Türkmen kızı Çeşitli adlarla ve yaygın olarak Nevruz adıyla kutlanan bu bahar bayramıyla ilgili olarak Türk topluluklarında çeşitli gelenekler meydana gelmiştir. Orta Asya’dan, Balkan Türkleri’ne ve hatta Amerika’daki Kızılderililerin yaşatılan âdetlerinde bu gelenekleri ve törenleri tespit edebiliyoruz. K. K. Yudahin’in eserinden Kırgız Türkleri’nde Nevruz gününün, Mart ayında olduğu ve yeni yılın ilk günü anlamına geldiği ifade edilir. Bu günde “Nouruz Köcö ” denilen özel bir yemek yaparlar. “Köcö”, darı yarması veya bulgur konulmak suretiyle yapılan bir nevi tirittir. Kazak Türkleri de Kırgız Türkleri’nin yaptığı aşı pişirirler. Ayrıca Nevruz törenlerinde mevlit okuturlar. O günü evler baştanbaşa temizlenir, yeni elbiseler giyilir. Nevruz törenleri sırasında ev duvarlarına veya çeşitli eşyaların üzerine kil kaplar atılarak parçalanır. Ateş üzerinden atlanır. Çadırlar kurulup sofralar açılır. Özbekistan’ın Semerkant, Buhara, Andican taraflarında, Nevruz günü başlayan törenler bir hafta kadar devam eder. Halk bu törenlerde çadır çadır gezerek birbirlerinin bayramını kutlar. Bu ziyaretlerde ikram edilen yemek “aş” adı verilen pilavdır. Köpkarı, güreş, at yarışları, horoz dövüşleri gibi gösteriler düzenlenir. Tacikistan’da Nevruz Mart ayının başından, 21 Mart gününe kadar baharın gelişini ve tabiatın canlanmasını karşılamak amacıyla kutlanır. Nevruzda yenilen “Ş” harfi ile başlayan 7 yiyecekten süt; temizliği, tatlı; yaşama sevincini, şeker; serinlik ve dinlenmeyi, mum; ateşe tapınmayı, tarak; kadının güzelliğini temsil eder. İslâmeyetten sonra İslâmî geleneklere göre “Ş” ile başlayan 7 nesne bunların yerini almıştır. Afganistan’da Nevruz, Türkler arasında doğum günü olarak kutlanır. Bugün herkes en yeni elbiselerini giyerler. Kabir ve akraba ziyaretleri yapılır, güreş tutulur ve oğlak oyunu oynanır. İnsanlar arasındaki dargınlıkların kaldırılmasına çalışılır. Yeni yıla nasıl başlanırsa, yılın öyle geçeceğine inanılır. Türkmenistan’da Nevruz bayramında halk gününü ülkemizdeki dini bayramlara benzer bir şekilde geçinmekte, karşılıklı ev ziyaretleri yapılmakta, tebrik mesajları gönderilmektedir. Nevruz kutlamaları basın yayın organlarında geniş bir şekilde yer almaktadır. Türk Dünyası Nevruz’u yıllardan beri, renkli elbiseleri, coşkulu kutlamaları ve ümit bağladıkları dilekleriyle karşılıyorlar. Azerbaycan’da her yıl Mart’ın 2123’ünde, Nevruz bayramı büyük törenlerle kutlanır. Mezarlık ziyareti yapılır. Bu ziyaretlerde hazırlanan helva pilav ve diğer yiyecekler fakirlere dağıtılır. “Gapı Pusma”, “Suya Yüzük Atma”, “Su Başı”, “Baca Baca” adetlerinde uzun yılların gelenekleri çeşitli motif ve oyunlarla sürdürülür. Semeni göğertilir. Yani tohum çimlendirilir. Nevruz; Karapapaklar’da Nevruz, Kırım Türkleri’nde Navrez, gündönümü; Batı Trakya Türkleri’nde Mevris, Makedonya ve Kosova Türkleri’nde Sultanı Navrız , Gagauzlarda İlkyaz bayramı adıyla yukarıda bahsettiğimiz ortak coşku ve geleneklerle kutlanmaktadır. Çok geniş coğrafyaya yayılmış olan topluluklarda Nevruz törenlerinde genellikle şu oyunların değişmeden devam ettiği gözlenir: Gökböri Oyunu. Türkistan’da oynanan milli oyunların başında yer alır. Bu oyuna “gökböri, köpkâri, oğlak/ulak, buzkaşi, kökpar, kükbar” gibi isimler de verilir. At yarışları, cirit oyunu, kılıç sallama, yamba kapma, güreş, at üzerinde güç gösterisi, sinsin oyunu, huntu oyunu. Bu oyunlar genellikle spora dayalıdır. Oyunların bir kısmı ise seyirliktir. Bunları halk tiyatrosu veya Orta oyunu şeklinde değerlendirebiliriz: Koskosa oyunu; deve oyunu; ekende yoh, biçende yoh, yeyende ortag gardaş oyunu; kış bovay; yolbars; argımak. Nevruz bayramında mahalli eğlencelere de yer verilir. Gençler aralarında mani ve şiir söyleyerek yarışırlar. Bunlardan bazıları:Halay oyunu, Yaşıl yarpag, Gızılgül, Hahışta, Benövşe, Bahtıyar ve atışmalardır. Anadolu sahasında da oynanan bu oyunların yanısıra 21 Mart’ta büyük bir coşkuyla kutlamalar yapılmaktadır. Geçmişte o güne has olarak macunlar, şerbetler, hediyeler hazırlanarak devlet erkanı büyükten küçüğe, bunları birbirlerine takdim ederlerdi. Bu adetler günümüzde Mesir Macunu Şenlikleri adı altında hâlâ devam etmektedir. Anadolu’da Yörük Bayramı günümüzde de kutlanarak bu adeti yaşatmaktadırlar. Anadolu’da “Sultanı Nevruz”, “Nevruz Sultan”, “Mart Dokuzu” ve “Mart Bozumu” gibi adlarla bilinen nevruz, gelenekleriyle bütün Türk toplumu içerisinde yaşamaya devam etmektedir. Tahtacı Türkmenleri’nde; Nevruz Bayramı eski Mart’ın dokuzudur ve Sultan Nevruz olarak adlandırılır. Nevruz, Tahtacı Türkmenleri’nin yaylaya çıkışında; 22-23 Mart tarihlerinde kutlanmaktadır. Tahtacı Türkmenleri’nde Nevruz; ölülerin yedirilip içirildiği gün olarak kabul edilir. Burada eski Türk inanç sisteminin atalar kültürü kendini gösterir. 22 Mart Nevruz’dan bir gün önceyi karşılamaktadır. Bu gün Nevruz hazırlıkları yapılır. Çamaşırlar yıkanır, yemekler hazırlanır Nevruz günü yenilen yemekler arasında ıspanaklı börek, soğan kabuğu ile boyanmış yumurtalar, yufka, sarı burma, şeker, leblebi, lokum sayılabilir. 23 Mart günü öğleden sonra kadınlar geniş bir tabağa çerezler koyarak “hak üleştirir”ler. Yiyecekler dağıtılarak “ölünün ruhuna değsin” dileğinde bulunurlar. Bu bayramda herkes güler yüzlüdür. Suçlar bağışlanır. Bayrama katılmak zorunludur. Katılmayanlar köy halkınca dışlanır. Yörükler arasında; Nevruz ile birlikte, kışın bittiği ve bahar mevsiminin başladığı kabul edilir. Köy ve yaylalarda 22 Mart’ta, şehirlerde ise Nevruz günü pazara rastlamazsa, bu tarihi takip eden Pazar günü kutlanır. Köy halkı 22 Mart sabahı yaylalara doğru yola çıkarlar. Daha önceden “davar evleri”ne yerleşmiş olanlar köylerden gelen akraba ve komşularına ev sahipliği ederler. Köylerden gelen grupla, yayladakiler karşılaştıklarında bir el silah atarak “Nevruzunuz kutlu, dölünüz hayır ve bereketli olsun” şeklinde selamlaşırlar. Gelen misafirler çadırlara yerleşir, kendilerine ikramlarda bulunulur. Sürü sahipleri tarafından kesilen kurbanlar birlikte yenilir. Sünni olan yörüklerde imamlar tarafından yapılan dualara halk katılır ve şükrederler. Gençler tarafından eğlenceler düzenlenir, yemekler yenir, şarkı ve türküler söylenir, oyunlar oynanır. Eğlenceler geç saatlere kadar devam eder. Güneydoğu Anadolu Bölgesi illerimizden Gaziantep ve çevresinde 22 mart gününe “Sultan Nevruz” adı verilir. Diyarbakır’da; Nevruz günü halk, eğlence ve mesire yerlerine giderek Nevruz’u kutlarlar. Kars ve çevresinde; bu tarihte kapı dinleme, baca baca adetleri görülür. Evde bulundurulan çeşitli meyvelerden baca baca gezenlere verilir. Tunceli ve çevresinde; bu gün erkekler alınlarına kara sürerek su kaynaklarına giderler. Bu karaları orada temizleyerek dua ve niyazda bulunurlar. Özellikle Orta Anadolu’da Nevruz, “Mart Dokuzu” olarak bilinir. Diğer bölgelerdekine benzer kutlama adetleri yapılır. Nevruzla ilgili Anadolu’da görülen diğer gelenekler arasında, ağacın güneşten etkilenmemesi için ağaca bez bağlanarak yapılan “Mart ipliği” adeti ve özellikle Giresun’da “Mart Bozumu” adeti önem taşır. Tekirdağ’da Nevruz soğukların sonu, baharın başlangıcı olarak kabul edilir ve “Nevruz Şenlikleri” adıyla kutlanır. İzmir, Uşak, Sivas ve Şebinkarahisar’da hemen hemen aynı geleneklerin devam ettiği görülür. Bilindiği üzere eski takvim Mart ayından başlardı. Mart ayının ilk on iki günü ayrı ayrı ayları temsil etmek suretiyle, o yıl içinde neler olacağı ilk on iki günden tespit olunurdu. O gün yedi çift, bir tek baş harfi “S” ile başlayan yiyeceklerden yenilmesi adettendir. Kazakistan’da Nevruz sofrası Altay Türkleri arasında 21 Mart’a tekabül eden günde kutlanan “Cılgayak” bayramı vardır. Bu bayram da Nevruz gibi baharın gelişi, tabiatın canlanması ve yeni bir yıla giriş bayramı olarak kutlanır. Bu bayramın hazırlıkları yaz mevsiminde başlar. Bir önceki yıldan toplanarak saklanmış yılın ilk çıkan bitkileri olan kandıklar ve onların sargay adı verilen kökleri çıkarılarak bunlardan çeşitli yiyecekler hazırlanır. Ayrıca bu bayram için bal katılmış yoğurt, dondurulmuş ve kurutulmuş et, koyun ve mal tırnaklarından yemekler yapılır. Dört tahıl hazırlanır. Güneş bayramının kutlandığı kır başına vurmaya başladığı zaman dört tahılın üzerine arçın bırakılır. Ateşle bu arçınlar alaslanır. Büyükler çocuklar gibi oyunlar oynar. Akşama doğru köye dönülürken hep bir ağızdan şarkılar söylenir.

Nevruz’un bir bahar bayramı olduğun ortaya koyan delillerden birisi de Saha Türkleri arasında yaşatılan Isıah Bayramı’dır. Bu bayram hakkında ilk bilgileri veren Dr. Yakup Deliömeroğlu şunları söylemektedir:” Göktanrı dini geleneklerinin hâkim olduğu Saha Türklerinde Isıakh bayramı, ilkbaharın gelmesi ve yılın bereketli geçmesi için Tanrı’ya bir şükür bayramıdır. Saha Türkologları ve halkı Isıakh bayramının Türkistan kökenli olduğunu bilmektedirler. 21-22 Haziran tarihleri de Nevruz’da olduğu gibi güneş sisteminin ayrıcalıklı bir dönemidir; çünkü bugün yılın en uzun günüdür. Diğer yandan Saha Türkleri’nin yaşadığı Sibirya’da bahar yeni hissedilmeye başlanır. Isıah bayramında törenlere, Akşaman’ın dualar ve kımızla tören alanını temizlemesiyle başlanır. Tören alanına yarım ay şeklinde genç ak ağaçlar dikilir. Alana ateş yakılır ve bu ateş törenler bitene kadar söndürülmez. Akşaman’ın yere kımız serpmesi, duaları ve dualarla yakılan ateşle geçmiş yılın kötülüklerinin kovulduğuna, yeni başlayan güzel günlere zarar vermelerinin önlenmiş olduğuna inanılır. Ak ağaçlara başta genç kızlar ve genç erkekler olmak üzere halk yeni yılda olmasını istedikleri dileklerini tutarak bez parçası bağlarlar. Bu inanış ve âdet dünyanın hemen her yerinde bütün Türk halklarında hâlâ yaşamaktadır. Isıah bayramı hakkında ilk belgelere Hollandalı gezgin İdesa’nın notlarında rastlanmaktadır. İdesa 17. Yüzyılda Sibirya’dan Çin’e yaptığı seyahatte Isıah bayramının Sahaların tek bayramı olduğunu yazar. Saha halkının İlkbaharın gelişini büyük bir coşkuyla kutladıklarından, ateş yakma ve ateşin törenler son bulana kadar söndürülmesi, bol miktarda kımız yapılması, yerlere kımız serpilerek “temizlenmesi” ve misafirlerin bu içki ile ağırlanmaları adetlerinden bahseder. Bugün de yaşayan bu geleneklerle Isıah, takvimî bir bayram olarak Saha halkının örf, adet ve tarım faaliyetleriyle kopmaz bir hal almıştır. Sahalar bu bayramı 2122 Haziran günlerinde yılbaşı olarak kutlamaktadırlar. Onlar bu bayramı yenilenme, tabiat ve insan doğasının kaynaşması, iyilik, temizlik ve aydınlığın başlangıcı ve geleceğe umutla bağlanmanın günü olarak kutlamaktadırlar. Uzun süren bir kışın ardından Saha halkı bir araya gelip eğlenir; eğlencelerde kımız içilmesi, bayram yerinde pişirilen şiş kebapların yenmesi, milli oyunların oynanması, güreş, at yarışları, Olonhosut yarışları ve vazgeçilmez olarak Osuohay dansı yapılmaktadır. Olonhosut yarışları kaya parçalarını kaldırarak omuzdan arkaya atarak yapılan güce dayalı bir Sibirya sporudur. Sibirya’da yaşayan Hakaslar ve diğer Türk halklarında da aynı spor yaygındır. Osuohay ise Isıakh törenlerinin vazgeçilmez kısmını oluşturmaktadır. Kımızlar içilip bazı yarışmalar, eğlenceler yapıldıktan sonra Anadolu halaylarında da bulunan, ellerin parmakların birebir kilitlenmesiyle yanyana dizilen insanlar Isıakh ateşinin etrafında dans veya halay çekmeye başlarlar. Bazı destanlarda bu halayın 9 gün sürdüğü yazılmaktadır.” Bugün de büyük coşkuyla kutlanan Isıah bayramı 1991 yılında Saha Cumhuriyeti kurulduktan sonra diğer Türk Cumhuriyetlerinde olduğu gibi resmi tatil olarak ilan edilmiştir. Son yıllarda Amerika’daki yerli Kızılderili Kabileleri’nin “soy kütüğü” ile ilgili çalışmalar Türk kültürünün yayıldığı sahalar hakkında bize ilgi çekici bilgiler vermektedir. Bu konuyla ilgili olarak Dr. Ahmet Ali Arslan şu bilgileri veriyor: ” Son yıllarda bağımsız araştırmacı uzmanların, Sibirya ve Alaska’da ve Alaska’nın daha güneyinde bulunan insan kemikleri ve toprağa yayılmış insan yağı kalıntıları üzerinde yaptıklan “gen” araştırmaları Amerika ve Asya kıtalarında vakti ile yaşamış bu insanların birbirleri ile yakın akraba olduklarını tespit etmesine rağmen, Amerika’ya Avrupa üzerinden gelenler bu gerçeklere sırt çevirmektedirler. Amerika yerli Kızılderili kabileleri ile Sibirya Saka, Altay, Hakas, Telvit ve Tuva bölgelerinde yaşayan eski Türk âdetlerinin ve mevsimlik dinî merasimlerin birbirine benzemesi ve paralellikler göstermesi oldukça ilgi çekicidir. Baharda toprak, su ve hava, dostluklarının renklerini çiçeklere verirler. Amerika’nın toprakla ve ziraatla uğraşan Kızılderili kabileleri arasında dinî ağırlıklı merasimlerle kutlanan mevsimlik bayramların başında Mart ayında “Yeni Yılın Başı” için yapılan kutlama törenleri ve şenlikleri gelir. Kaliforniya Eyaletinde geçimini topraktan temin eden yerleşik, şehirli Kızılderili kabileleri, göçebe bir hayat sürerek, yazın serin dağ yamaçlarına ve kışın ise daha ılık ve mülayim bölgelere göç eden ve geçimini avcılıkla temin eden Kızılderili kabilelerine kıyasla “Yeni Yılın Başı” kutlamalarına daha büyük bir bağlılık göstermektedirler. Bu kutlamalar, “Eski yıldan yeni yıla geçişi, ölümden sıyrılıp yeniden dirilişi, kısırlıktan kurtulup yeniden üremeye dönüşü kutlamak maksadıyla” yapılmaktadır. Kaliforniya ve etrafındaki topraklarda dağınık olarak yaşayan Amerika yerli Kızılderili kabilelerinden Yurok, Karuk, Hupa, Yuki, Pomo, Modoc ve Maidu kabileleri yeni yılın başlangıcı olarak kabul edilen “Mart” ayında, bahar bayramını, tabiatın yeniden canlanması ve uyanmasına bağlı olarak “Yeniden Doğuş”un bir sembolü olarak kutluyorlar. Bununla ilgili dinî merasimlere diğer Kızılderili kabilelerinde olduğu gibi, yine kabilenin Şamanı öncülük etmekte ve yönetmektedir. Yeni yılın başlangıcı olan Mart’ta kutlanan “Diriliş” kutlamaları ile ilgili Kızılderililerin yaptığı merasimlerde kabilenin yaşadığı köy veya kampın tam orta yerine uzun ve düzgün bir “direk” dikilir. New Mexico, Arizona ve Kaliforniya eyaletlerinde yaşayan Kızılderili kabileleri köyün orta yerine dikilen bu “direğin” kâinatın “ekseni” olduğuna ve dünyayı yaratan “Bir”i temsil ettiğine inanırlar. Bu inanç yerleşik ve şehirli manasına gelen “pueblo” yerli Kızılderili kabileleri arasında da aynı şekilde yaygındır. Kızılderililerin yaptığı merasim ve kutlamaların en ilginç yanlarından birisi, kabilenin Şamanı’nın “Gök Tanrı” olarak kabul edilen “Ulu Ruh”a daha çok yaklaşmak ve kabilesi için O’nun yardımını ve rahmetini talep etmek maksadıyla, bu düzgün “direğe” tırmanmasıdır. Dinî maksatlı bu merasimi yöneten Şaman’ın bu direğe tırmanması, mensubu olduğu kabilesini kötü ruhlardan ve onların sebep olabileceği hastalıklardan koruması, yeni yılda kabilesine bol mahsul bahsetmesi konularında görüşme talep etmek maksadıyla “Gök Tanrı”ya daha yakın olma amacı taşır. Direğe tırmanma merasimi Kaliforniya eyaletindeki Camella Kızılderilileri arasında oldukça yaygındır.” Demirin Türk kültür tarihindeki yerinden yazımızda bahsetmiştik. Demir Türk’ün inanç sistemi içinde bütünleştirici bir unsurdur. Ergenekon destanının ana temasını oluşturan “demirin eritilmesi ve kutsallığı” motifleri Amerika’daki Kızılderililer arasında da yaygındır. Onlar da demire hürmet ederek özellikle yılbaşı kutlamalarında mutlaka demir uçlu silahlar itina ile taşırlar. A. Arslan araştırmasında bu konuyu şöyle anlatıyor: ” Türk kültür tarihinde ve önemli mevsimlik merasimlerde mühim bir yer tutan “demir”e Kuzey Amerika kızılderili kabileleri arasında da büyük önem verilmekte ve bazı kimselerin demirden yapılmış mukaddes sayılan “silah”lara dokunması katiyen yasaklanmıştır. Amerika Kızılderili kabilelerinden Algonquian Kızılderili kabilesinde, hamile kadının demir ve çelikten yapılmış silahlara dokunması yasaktır. Öldürücü gücü kaybolur ve düşmana tesir etmez korkusu ile özellikle hamile kadınların ve yetkili olmayan şahısların kabilenin saaşçılarının silahlarına dokunması yasaktır. Yaygın olan söylentilerin tam aksine, bu kadar tabu ve yasaklamaya rağmen, Kızılderili kabilelerinden hiç birisi, ne şekilde olursa olsun diktikleri toteme tapınmazlar. Amerika’da Alaska’nın Güneyinde yaşayan Yakutat ve Tlingit Kızılderilileri arasında “demir”e Sibirya Türkleri’nin verdiği değere eş bir hürmetle yaklaşılmaktadır. “Yakutat ve Tlingit Kızılderilileri de diğer Kızılderililer gibi çelikten yapılmış bıçak ve savaş baltaları veya sivri uçlu silahlar yapmak için kullandıkları demire büyük hürmet ve rağbet gösteriyorlar.” Ahmet Ali Arslan’ın yapmış olduğu bu araştırma şu sonucu ortaya çıkarıyor: “Türk Şamanizmi ile Amerikan yerli Kızılderili Şamanizminin izlerine “Yeni Yılın Başı” merasimlerinde yoğun bir şekilde rastlanmaktadır. Aynı zamanda paralellikler mevcuttur. Mart ayında kutlanan yeni yıl merasimleri Orta Asya Türk şamanizmine paralel olarak Güney Amerika’da, Bolivya’da yaşamakta olan “Aravak” ve “Manası” Kızılderili kabilelerinin varlıkları tespit edilmiştir. Ayrıca Amerika’nın Mexico eyaletinde yaşayan “Arıkara” Kızılderili Şamanı’nın ilkbaharda Türk Şamanlarının yaptığı ayinlerin aynısını yaptığına dair kayıtlar mevcuttur. Bütün bu kalıntılar Orta Asya’dan Amerika’ya geçen Şaman kültürünün dolayısıyla Türk kültürünün kalıntılarıdır.Kaynak:Hatice Emel AŞA, Yeni Avrasya Dergisi, Mart-Nisan 2000

Yeşil – Sarı – Kırmızı Renklerin Türk Kültür ve Tarihinde Yeri

GÖKTÜRKLERDE YEŞİL-SARI-KIRMIZI RENKLER 1935”de, Altay’larda; VII-XI. asırlarda yaşamış Türk beylerinin mezarlarında yapılan kazılarda; yeşil, sarı, kırmızı ipekli elbise giydirilmiş cesetlerin bulunması, bu üç rengin Türklerde milli olduğu kadar dini değeri de haiz bulunduğunu göstermektedir.(belleten Sayı 43, 1947) SELÇUKLULARDA YEŞİL-SARI-KIRMIZI RENKLER ABDÜLCELİL EL KAZVİNİ DİYOR Kİ:Büyük Selçuklu İmparatorluğu’nun bayrağı de yeşil-sarı-kırmızı idi. 1110-1189 yıllarında yaşayan İranlı büyük alim Abdülcelil el Kazvini (Hicri 556-560) (Miladi 1161-1165) yıllarında yazdığı Kitab’un Nakz adlı eserinin konu ile ilgili 608. sayfasında söyle diyor:

YAZININ ASLI

YAZININ TERCÜMESİ: “Selçukluların melikleri ve sultanları eğer yüzbin asker toplarlarsa, siyah Sancak askerlerde bulunmazdı; yeşil, sarı ve kırmızı Sancak bulundururlardı.

 

OSMANLILARDA YEŞİL-SARI-KIRMIZI RENKLER Osmanlı İmparatorluğu ordularında da Sancaklar, Bayraklar ve Tuğlar Yeşil-Sarı-Kırmızı renkleri taşımışlardır.

Etkinlikler

KÜLTÜR BAKANLIĞINCA 2001 YILINDA NEVRUZLA İLGİLİ GERÇEKLEŞTİRİLECEK ETKİNLİKLER – Nevruz Genelgesi hazırlanıp Valiliklere gönderilerek, 21 Mart 2001 tarihinde Nevruz’un tüm yurtta Nevruz’un içeriğine yakışır bir şekilde kutlanması istenmiştir.– Nevruz konusunda hazırlanan afiş, broşür ve çizgi romanların dağıtımı yapılarak, halkın bilgilendirilmesi sağlanmıştır.

– Bakanlığımızca önce hazırlanmış olan Nevruz konulu çizgi ve spot filmler çoğaltılarak televizyon kanalları ve illere dağıtımı yapılmış olup TRT ve diğer televizyon kanalları ile yerel televizyonlarda gösteriminin gerçekleşmesi sağlanacaktır.

– Eğitim Dairesi Başkanlığı tarafından yurtiçi ve yurtdışında ilk ve orta öğretim okulları öğrencileri arasında Nevruz konulu resim, şiir ve kompozisyon yarışmaları düzenlenmiştir.

– Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü sanatçıları tarafından yurtiçinde (Adana, Mersin, Tarsus, Iğdır) ve yurtdışında (Belçika) konserler verilecektir.

– Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü sanatçıları tarafından 29 Mart 2001 tarihinde Bitlis ili Ahlat ilçesinde Milli Piyango İdaresi Başkanlığı tarafından gerçekleştirilecek Nevruz özel çekilişinde konser verilecektir.

– Ülkemizin farklı bölgelerinden 15 ilden (Adıyaman, Ağrı, Artvin, Bingöl, Gaziantep, Hakkari, Hatay, Mardin, Muş, Kahramanmaraş, Van, İçel, Kırşehir, Kırklareli, Manisa) öğrenci grupları Nevruz Etkinliklerine katılmak üzere Ankara’ya davet edilmiştir. Ankara’da gerçekleştirilecek etkinlikler çerçevesinde:

– Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü sanatçıları tarafından 20 Mart 2001 tarihinde “III. Selim” ve 25 Mart 2001 tarihinde “Bakhalar” adlı tiyatro oyunları sahnelenecek.

– Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü sanatçıları tarafından 19 Mart 2001 tarihinde “Florinda” adlı müzikal çocuk oyunu sahnelenecek.

– Kültür Bakanlığı Ankara Türk Dünyası Müzik Topluluğu tarafından 19 Mart 2001 tarihinde bir konser verilecek.

– Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 21 Mart 2001 tarihinde Nevruz konulu bir fotoğraf sergisi açılacak.

– 21 Mart 2001 tarihinde Hilton Oteli’nde devlet erkanı ve yabancı misyon şeflerinin de katılacağı Nevruz Resepsiyonu verilecek.

– Türk Kültür ve Sanatları Ortak Yönetimi Genel Müdürlüğü (TÜRKSOY) tarafından 21 Mart 2001 tarihinde “Türk Dünyası Öğrenci Gençliği Nevruz Buluşması” adlı şenlik gerçekleştirilecektir.

– Nevruz Kutlamalarını geleneksel boyutuyla tespit etmek amacıyla Tokat ve Iğdır illerinde alan araştırmaları yapılacaktır.

İLLERDE GERÇEKLEŞTİRİLECEK 2001 YILI NEVRUZ ETKİNLİKLERİ

Gönderilen Nevruz Genelgesi doğrultusunda hazırlanan ve İl Kültür Müdürlükleri koordinasyonunda gerçekleştirilecek kutlama programları şu şekildedir:

– Nevruz konulu çizgi ve spot filmlerin, yerel televizyonlarda gösteriminin yapılması sağlanacaktır.

– Yerel basında Nevruz konulu yazılara yer verilmesi sağlanacaktır.

– Eğitim Dairesi Başkanlığı tarafından düzenlenen Nevruz konulu resim, şiir ve kompozisyon yarışmalarına katılarak dereceye girenlere illerde gerçekleştirilecek törenlerle ödüller verilecektir.

– İllerde bulunan üniversitelerin öğretim üyeleri, bilim adamları ve uzmanlar tarafından Nevruz konulu konferans ve söyleşiler gerçekleştirilecektir.

– Yöre sanatçıları tarafından konserler verilecek, halk oyunları gösterileri yapılacaktır. – Nevruz konulu yayınlardan oluşan kitap sergileri açılacaktır.

– Kamu kurum ve kuruluşları işbirliğinde Nevruz Ormanı oluşturma amacına yönelik olarak ağaç dikimi çalışmaları gerçekleştirilecektir.

– Bakanlığımızca hazırlanıp gönderilen Nevruz afişleri ve broşürü dağıtılarak etkin bir biçimde duyurulması sağlanacaktır.

KÜLTÜR BAKANLIĞI İŞBİRLİĞİNDE DİĞER KAMU KURUM VE KURULUŞLARINCA GERÇEKLEŞTİRİLECEK 2001 YILI NEVRUZ ETKİNLİKLERİ

– Milli Piyango İdaresi Başkanlığı tarafından 29.03.2001 tarihinde Bitlis İli’nin Ahlat İlçesi’nde Nevruz Özel Çekilişi Yapılacak, bu çekilişte Bakanlığımız Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü sanatçıları tarafından bir konser verilecektir.

– Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından TRT 4 kanalında Diyanet Saati programında konuyla ilgili bir söyleşi yapılacak, Diyanet Aylık Dergisi’nde ve Diyanet Avrupa Dergisi’nde “Türklerde Nevruz Geleneği” konusunu işleyen yazılar yayınlanacaktır.

– Camilerde okunacak Cuma Hutbesi’nde Nevruz konusuna yer verilmesi sağlanacaktır.

– Posta İşletmeleri Genel Müdürlüğü tarafından Nevruz konulu özel gün zarfları hazırlanacaktır.

Kaynak: http://www.kultur.gov.tr 

MAKALELER

Osmanlılarda Nevruz Kutlamaları Prof. Dr. Yusuf HALAÇOĞLUTürkler tarafından çok eski tarihlerden itibaren kutlanan ve genelde Yeni Gün olarak adlandırılan Nevruz, Osmanlılarda da bahar bayramı ve yeni yılın başlangıcı olarak kutlanmıştır … Nevruz Geleneği Prof. Dr. Abdulhaluk M. Çay.Bilindiği gibi milletleri meydana getiren en önemli unsurlardan birisi de kültürdür. Bir milletin bütün sanat faaliyetlerinin, inançlarının, örf ve adetlerinin, fikir, yaşayış ve davranışlarının tümü o milletin kültürüdür…

KAYNAKLAR

Nevruz ve Renkler Yayına hazırlayanlar: Prof. Dr. Sadık Tural, Elmas Kılıç. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Sayı 116, Kongre ve Sempozyum Bildirileri Dizisi. Sayı 7, Ankara 1996 Nevruz, Yayına hazırlayan: Prof. Dr. Sadık Tural. Atatürk Kültür Merkezi Yay. No:100. Kongre ve Sempozyum Bildirileri Dizisi, Sayı 5, Ankara 1995 Türk Ergenekon Bayramı Nevruz, Prof. Dr. Abdulhaluk Çay, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları: 128, Seri IV, Sayı:B-5, Ankara 1993 Ergenekon Destanı ve Demirci Kava, Kemalist Atılım Birliği Yayını, No:13, Ankara 1992 Türk Millî Kültüründe Nevruz, Yard. Doç. Dr. Zeynelabidin Makas. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayını:37, İstanbul 1987 Dehak’ın Sonu, Kemal Burkay. Deng Yayınları, Istanbul 1991 Türk Dünyasında Nevruz Bayramı (Broşür), Türk 0cağı Merkez Heyeti, Ankara 1994 Tarih ve Etnoğrafya Açısından Nevruz, (Rusçadan Türkçeye Tercüme: Yıldız Pekcan, Sevinç Oztürk), Boğaziçi İlmî Araştırmalar Serisi:l3, Ankara 1993 Nevruz-Yenigün (Broşür). TİKA , T.C. Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü, Ankara 1994 Ulusun Ulu Günü Nevruz, Çeviren ve yayına hazırlayanlar: Süer Eker, Ahmet Abatoğlu, Ankara 1995 Nevruz (Yenigün) Özel Sayı, Bilge Dergisi, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi, Ankara 1995 Nevruz Özel Sayısı, Anayurttan Atayurda Türk Dünyası Üç Aylık Bilim, Kültür ve Araştırma Dergisi, y.7, sayı:17, Ankara 1999 “Amerika Kızılderili Kabileleri ve Türk Dünyasında “Yeni Yıl Başı” Merasimlerinde Paralellikler”, Ahmet Ali Arslan. Nevruz (Sempozyum Bildirileri), Atatürk Kültür Merkezi, Ankara 1995, s. 251272 “Saha Türklerinde Bir Nevruz Versiyonu: lsıakh Bayramı”, Nevruz ve Renkler (Sempozyum Bildirileri), Ankara 1996, s.131-138

UYGURLARDA NEVRUZ KUTLAMALARINuraniye ve Erkin Ekrem
Hacettepe  Universitesi, Tarih bolumu

 Nevruz, M.O.VIII yy’dan gunumuze kadar cetin kis sartlarinin sona erip tabiatin uyandigi;kar, buz ve donlarin eriyip aktigi, nehirlerin cosup tastigi, ciceklerin actigi, agaclarinyeserdigi, gece ile gunduzun esit oldugu ve insanlarin kalbinde guzel duygularincanlandigi baharin mujdecisi olan 21 Mart gununde dogudan batiya, guneyden kuzeye butunTurk Dunyasi tarafindan buyuk bir coskuyla kutlanagelmektedir.Bilindigi gibi “Nevruz” OrtaAsya’da yasayan Uygur, Turkmen, Ozbek,Azeri, Kazak, Kirgiz gibi Turk topluluklari ileAnadolu ve Balkan Turklerinin ve de Iranlilarin “yenigun” veya”yilbasi” olarak kabul ettikleri gundur. “Nevruz’un ne zamandan beri vekimler tarafindan bir solen olarak kutlandigi meselesi hala tartisilan bir konudur.”Nevruz solenleri”nin su veya bu topluluga ait oldugunu ileri surmenin ilmi olmayacaginisavunan Nizameddin Huseyin, 21 Mart’ta Orta Asya’da ve Kafkasya’da yasayan Uygur, Turkmen,Kazak, Kirgiz, Ozbek, Tatar, Yakut, Teleot, Karakalpak, Sala, Baskirt, Cuvas, Macar,Kumuk, Karacay gibi Turk topluluklari yaninda Cinliler, Japonlar, Vietnamlilar, Iranlilar,Araplar, Hintliler, Mogollar gibi halklarin da cesitli kutlamalarda bulunduklarini ilerisurmektedir. Abdulhalik Cay’in Turk Ergenekon Bayrami Nevruz adli eserinde belirttigiuzere oniki hayvanli Turk takvimine gore “Nevruz” Turklerde cok eskiden beribilinmekte ve cesitli torenlerle kutlanmaktadir. Ancak bazi bilim adamlari, oniki hayvanliTurk takvimine ve bircok Cince kaynaga gore Turklerde Nevruz solenlerinin yapildigiyolundaki bilgilere ragmen, Nevruz kelimesinin Farsca kokenli olmasindan ve Firdevsi’ninSahname adli eserinde Nevruz kutlamalarinin Iran Sahi Cemsid doneminde basladigi yolundakimitolojik bilgilerden hareketle, Nevruz’un Iran menseli oldugu fikrini ileri surmeye devametmislerdir. (Islam Ansiklop. C.7 , 179).Ote yandan Nevruz’la ilgili en eski Cinkaynaklarini taradigimizda Do-you’nun Tongdian adli eserinde yer alan bilgilerdenPerslerin yilbasi kutlamalarini 3. ay olan Mart ayinda degil, 6. ay olan Haziran ayindayaptigi anlasilmaktadir (1935, 1042b). Bunun yaninda Firdevsi’nin Sahname adli eseri XI.yuzyilda yazilmis olup ozellikle milattan onceki olaylar rivayetlere dayanmaktadir. Ayrica Cemsid hakkinda(1) birbirinden farkli rivayetlerin olusubu kaynagin degerini azaltmaktadir. Oysaki Du-you’nun T’ong-dian adli eseri, VIII.yuzyilda yazilmis olup yazildigi donemin yani (618-907) Tong sulalesi doneminin belgeleredayanan bir tarihidir. Bu yuzden burada verilen bilgilerin dogrulugu tartisma goturmez.Diger taraftan Prof. Abdulkerim Rahman,Nevruz bayraminin Yunan menseli oldugunu ileri surmektedir. “Bu gun Eski Yunanlilarinicki ve eglence tanrisi Dionis serefine kutladiklari milli bir bayramken, Eramis’tenonceki IV. yuzyildan baslayarak Yunanlilarin Orta Asya’yi isgal etmesiyle birlikte bubolgelere yayilmistir. O bolgenin kultur unsurlariyla birleserek Nevruz olaraksekillenmistir.” diyen Prof. Rahman, bu iddiasina kaynak olarak Tirmiz’de bulunan birtabaktaki oyma resmi, Buhara’da bulunan ve simdi Berlin’de korunmakta olan diger birtabaktaki resmi, Bedehsan’da bulunan bir gumus tabaktaki resmi, Turkmenistan’in guneyindeki Nisa’da bulunan kemikten yapilmis bir kadehteki resmi ve ‘Karasuk Medeniyeti’diye adlandirilan Orta Asya Medeniyeti’ne ait arkeolojik kazilarda elde edilen cesitliresimleri gosterir (Rahman, 1989, s.415-422). Ayrica Prof. Rahman yukaridaki kalintilardatasvir edilen resimlerin Orta Asya halklarina ait oldugunun Prof. Dr. G.A. Pugacinkovatarafindan bir cok belgelere dayanilarak ispat edilmis oldugunu yine ayni kitabinda belirtmistir (Rahman, 1989, ss 414-422).   Prof. A. Cay’in yukarida belirtmisoldugumuz Turk Ergenekon Bayrami Nevruz adli kitabinda oniki hayvanli Turk takvimini vebazi kaynaklari esas alarak bu gunun “Turklerin Ergenekon Bayrami” oldugufikrini ileri surmektedir (Cay, 1985, 7-10).Bu konu ile ilgili Cince kaynaklar arastirildiginda A. Cay’in bu goruslerinin isabetli oldugu ortaya cikmaktadir.Tsi-ma-chian’in yazdigi Shih-chi adli kitabin “Hun Tezkiresi” bolumunde,”Her yilin 1. ayi olan (yilbasi) Mart ayinda Hunlarin butun beyleri Chan-yu ordugahina toplanip kendi adetlerine gore cesitli kutlamalar ve ibadetlerde bulunduklari 5 ayda (miladi takvime gore 8. ayda) Lung-ch’eng denilen yerde toplanip atalarina yer-sulara ve Goktanri’ya kurbanlar sunarak buyuk torenler yaptiklari ve sonbaharda atlar semirdigi zaman ordugahta bulunan kisilerin ve hayvanlarin sayilarinin tespit edildigikaydedilmektedir (shih-chi, Hsung-nu Chuan, 1975-2892: Han-shu Hstung-nu-chuan, 1962-3752). Fenye’nin yazdigi son Han sulalesi tarihinde yer alan “Guney Hunlari Tezkiresi” bolumunde kaydedildigine gore ise: “Hunlar orf ve adetlerine gore 1.5.9. aylar (miladi takvime gore 3,8, 12) olmak uzere yilda uc defa toplanip Tanri’ya kurbanlar sunup cesitli torenler yapiyorlar” (1965-2944).Chou Sulalesi tarihinin “Gokturk Tezkiresi” bolumunde “Gokturler yilnameleri bilmezler, ancak otlarin yesermesini yani bahari yeni yilin baslangici olarak
kabul ederler” diye kaydedilir (1971-910). Tu-you’nun yazdigi T’ong-dian adli eserin “Gokturk Tezkiresi” bolumunde ise Gokturklerin orf ve adetlerinin Hunlarla ayni oldugu kaydedilmektedir (1935-1068A). Ayni eserde, Gokturk hukumdarlarinin Gokturk Beyleri ile birlikte her yil “AtalarMagara”sinda anma torenleri duzenledikleri 5. ayda Yer-su ve Gok-Tanri’ya kurbanlarsunduklari kaydedilmektedir (1935-1068b).Bati Gokturklerinin de her yil bahar aylarinda atalarinin oturduklari magaralara gidip cesitli anma torenleri duzenledigi ve 5. ayin 8’inde de bir araya gelip yine cesitli solenler duzenledikleri kaydedilmektedir.(1935-1077a). Tsui Sulalesi Tarihi’nin “Dogu Gokturkler Tezkiresi” bolumunde de bu tur kayitlar yer almaktadir (1973-1864). Prof Dr.Ch’in-chung-mian’in eski Cin takvimi hakkindaki bir arastirmasindan anlasildigina gore,Cinlilerin ilk takvimi olan ve Mart ayinin yilbasi olarak kutlandigi Nung-li adi verilenhem gunese hem aya gore duzenlenmis takvim Hsia Sulalesi (M.O.XXII yy M.O. VII yy.)doneminde ortaya cikmistir. Bu takvimde bu gune kadar bazi degisiklikler yapilmis olmaklaberaber Cinlilerce gunumuze kadar kullanilmistir. M.O.VIII yy.larda yasayan eski Turkkavmi “Ti”ler de bu takvimi kullanmaktadir (Ch’ing-chung-mian, 1982. 640-651).Bu kaynaga gore, eski Turklerde de yilbasi Mart ayi olup, Chou Sulalesi Tarihi (557-581)adli eserde yer alan “Gokturk Tezkiresinde”ki “Gokturkler bitkilerinyeserdigi zamani yilbasi olarak kutlarlar” seklindeki ifade bunu dogrulamaktadir. Yeni Tong Sulalesi Tarihi, Uygurlar Tezkiresi bolumunde belirtildigine gore”Uygurlarin atalari Kao-ch’e’lardir.1.(1975:611).   Kuzey devletleri Tarihi Kao-che bolumunde”Kao-che’larin atalarinin ‘Kirmizi Ti’ler oldugu yazilidir.  (1964:3270). Bu kaynaklaragore Uygurlarin atalari “Ti”lerdir. M.O. VIII yyda yasamis olan Uygurlarin atalari doneminde Mart ayi yilbasi olduguna gore M.S. VIII. yy.dayasayan Uygurlarda da Mart ayinin yilbasi olmasi muhtemeldir.Bilindigi gibi Hunlar Uygurlarin atalaridir. Hunlarin orf ve adetleri de Uygurlar ile aynidir. Buna gore Hunlarin her yilin birinci ayinda (yilbasinda) yaptigi kutlamalarin Mart ayinda yapilmis olmasi gerekir. Yani Hunlarin tum beyleri ile Ch’an-yu ordugahina toplanip yaptigi kutlama ve ibadetlerin “Nevruz Soleni”nin ilk sekli oldugu kanaatindeyiz.Ergenekon Efsanesine gore, her yilbasinda, Ergenekon’dan cikis gununde demir doverek cesitli kutlamalar yapiyorlardi. Bu da Cin kaynaklarinda yer alan “Gokturkler her yili Atalar magarasinda Goktanri ve Yersu’larakurbanlar vererek kutlama torenleri yapar” yolundaki gorus ile aynidir. Hun, Gokturk,ve Uygur orf ve adetlerinin ayni oldugu gorusunden yola cikacak olursak, Ergenekon Efsanesi ile Cin kaynaklarinda yer alan torenlerleGokturklerin her yil torenlerine ikisinin de her Mart ayinda yapilmis olmasigerekmektedir.Prof. Cay yukarida bahsedilen kitabinda,Ergenekon’dan cikis ile “Nevruz”un ayni gunde oldugunu ileri surmektedir. (Cay1985:7-11). Yani Cin kaynaklarinda yer alan Hun ve Gokturklerle ilgili bu bilgiler Nevruzgeleneginin ta o zamanlarda baslayarak var oldugunu ve milli motifler tasidiginigostermektedir. Ayrica, Orta Asya’da arkeolojik calismalardan elde edilen bazi tabaklarda ve comleklerde bulunan resimler de bu kutlamalarin cok eskizamanlarda sekillenmeye basladigini kesin olarak gostermektedir (Rahman, 1986:s.2).840 yilinda Turan bolgesine goc edenUygurlar, Wang-yen-te’nin anlattiklarina gore ilkbahar aylarinda cemaat halinde civardakimabedlere gitmekte idiler (Izgi, 1989, s.59-65). Kasgarli Mahmud’un Divanu Lugat’it-Turk adli eserinde, Turk boylarinin yeni yil (Nevruz)yerine “yenigun” ifadesini kullandigi gorulmektedir. Kasgarli eserinde”Yenigunden sonraki ilk bahar ayina oglak ayi denir. Cunku bu ayda oglaklar buyumusolur” der (Mahmud, DI.T, C.I, s.347). DLT’de belirtildigi uzere Uygurlar, XI yy’dadiger Turk boylarinda oldugu gibi “Nevruz” degil, “yenigun” teriminikullaniyorlardi.Ote yandan Uygurlarda “yenigun”terimi yerine “Nevruz” teriminin hangi tarihten itibaren kullanilmaya baslandigikesin olarak bilinmemekle birlikte, bu kullanima ilk Ali Sir Nevai’de rastliyoruz. Buyuk mutefekkir, Ali Sir Nevai, Car Divanadli eserinde “Nevruz” adi verilen muzik makamlarindan ve Nevruzda okunansiirlerden bahseder. Bunlar Noruz Huseyin, Noruz Kusek, Noruz Buruk, Noruz Bosbilla, NoruzRast, Noruz Sultan’dan olusmaktadir (Mehmetemin, 1980:42). Eski Uygurlarin yeni yil soleni faaliyetleri hakkinda tarihi kaynaklarda bu konu ileilgili bircok bilgi bulunabilir. Hui-li’nin Muzik Tezkiresi adli eseri ile Shang-ta’ninT’ang Sulalesinde Chang-an ve Bati Memleketleri adli eser, konu itibariyle birbirinebenzemektedir. Eski Uygurlarda, Nevruz Soleni gelenekleri ile ilgili genis bilgilerin yer aldigi her iki eserde tolpar (topar; uctuguna inanilan kanatli efsanevi at) ustundeoynanan “Horto Dansi”, “Salma Taslas Dansi”, “Oglak TartisDansi” ile hayvan kiyafetindeki maskeli danslar ve “Goyzi dani (Kucardansi)” gibi cesitli danslarin sarki ve muzik esliginde, eski yilin ugurlanip yeniyilin karsilanmasi, cinlerin kovulup halkin guvenlige
kavusturulmasi ve bunlarla ilgili dileklerde bulunulmasi yolundaki cesitli faaliyetlerhatira seklinde anlatilmistir. Bu solenin o donemde yerli agizlarda “sumuz”seklinde gectigi ve kelimenin Oguz Turkcesine ait oldugu ve Kusen’de ortaya ciktigibelirtilmektedir (Rahman, 1989:417). “Sumuz” kelimesiyle ilgili olarak pekcok dusunce one surulmektedir. MeshurKasgarli, Buda alimi Uylan (732-820) Nomm Sozcuklerinin Serhi adli kitabinda:”Sumuz” batida bulunan Uygurlarin kullandigi bir kelime olup, asil sekli”samuz”dur. Bu kelime Kuca’nin batisinda ortaya cikmistir. Onun izlerine halarastlanir. Bu oyun vahsi hayvan sekilleri iceren maskeler takilarak oynanir. Ya da yoldangecen kisiye camur atarak, su sicratarak veya elle salma (tas atilan uzun bir sopa), ilmek(insanlari boynundan yakalamak icin kullanilan bir cesit sopa) alarak o kisiyi yakalayipsaka yapilir diye yazmistir. (A.Memtimin, Sin-jiangin T’ang Devrindeki Nahsa-Ussul Sanati,s.75-86). Bu konuda Cince kaynaklarda buna benzer cesitli bilgilere rastlanmaktadir.Eski Turklerde yilbasi terim olarakmevcuttur. Cince kaynaklarda kaydedilen ve Cinlilerce “Mao-shih” olrak telaffuzedilen bir terim bulunmaktadir. Hsin-Tang-shu Hui-he-chuan (Yeni Tang Sulalesi Tarihi)Uygurlar Tezkiresinde “Hakaslar (Kirgizlar) yilbasini “Mao-shih-ai”diyorlar, uc ayi bir mevsim kabul ediyorlar. 12 Hayvanli Turk takvimini kullaniyorlar” diye kaydetmektedir (Hsin-T’ang-shu, 1975:6147). Tne ayni eserde bu terimi aciklamak icinHsuan-yu-chi adli kitabi da belirterek  “Hakas halklari yilbasinaMao-shih-ai” diyorlar, ay’a da “ai” diyorlar. Her uc ayi bir mevsim olarakkabul ederler” diye yazmaktadir (Hsin-Tang-shu, 1975:6152)Cince kaynaklarinda kaydedilen “Mao-shih-ai” terimi icin Prof Cay “muz ay/Buz ay” gibi aciklamalardabulunmustur. (Cay, 1985, 41). Bu konuda Prof Dr Ahmet Bican Ercilasun ise”Mao-shih” teriminin basyil/bas jil olabilecegini dusunmektedir. Yine Hsin-T’ang-shu’da Hakaslarin dil ve yazilarinin Uygurlar ile tamamiyla ayni oldugu kaydedilmektedir. (Hsin-T’ang-shu,1975:6148). Bu kaynaga gore, Uygurlarin da yilbasi terimi icin Mao-shih-ai yani mao-shih-ay demesi muhtemeldir.Gunumuz Uygurlari arasinda Nevruz Soleni ile ilgili faaliyetler su sekilde cereyan eder: Nevruz baslamadan once insanlar, yeni yilin serefine sevinc duygusunu ifade eden cesitli siirler, sarkilar (Nevruzname) yazip hazirlarlar. Nevruz gunu insanlar bayramlik elbiselerini giyerek tum evleri, kutsal yerleri, mesire yerlerini, alis veris merkezleri kisaca vb yerleri ziyaret ederler. Buarada meydanlarda siir atismalari, milli oyunlar icra edilir. Sarkilar soylenir, danslar edilir, guresler tutulur… Kisaca herkes kendine has becerisini ortaya koyar. Bu faaliyetlere buyuk kucuk herkes katilir. Ayrica bu gunde herkes gucu yettigi kadar birbirine cesitli hediyeler verir. O gun buyuk bir coskuyla kutlanir. Diger taraftan bu gunde okunan “Nevruznameler”de gencleri ilim ogrenmeye tesvik, ahlakli vefaziletli olmak gibi cesitli temalar islenir. Buna iliskin ornek verecek olursak:

Keliptur hus mubarek usbu kun yaranler-yaranler Acab muzluk darahlarni yarar kun-tunda boranlar
Tariaddut birla maktapta okup, oglanlar-oglanlar
Bolup bir kuni alamda zor insanlar – oglanlar
(Ey yarenler iste hos ve mubarek gun gelmistir
Boralar agaclardaki buzlari gunden gune eritir
Okulda tereddutle okuyan oglanlar
Bir gun alemde buyuk insan olurlar)Kaldi noruz kaldi bu gun, arisi bina atkili
Barca adam konlini sad – huram atkili
Har kisi mollisidin alsun dua konlini
Maripatka toldurup goli-gulzar atkili
(Bugun Nevruz gokyuzunde bir cennet yaratmak icin geldi
Butun insanlarin gonlunu sad etmek icin geldi
Her insan hocasindan dua alsin
Boylece gonlunu marifetle doldursun ve gonlunu gul bahcesine dondursun)

Nevruzda icra edilen faaliyetlerin dile getirildigi bir diger siir de soyledir:

At binip oglak alip mesrep kilur kundur bu kun
Keldi noruz yilbasi ketdi konlinun cirkini
Noruz diban kilurler hatunlarinin Turkini
Meclis kilip aynasur acar konul mulkini
Kaygu mihnetler ketip oynasir kuntur bu kun.
(At binilip oglaklar alinan, cesitli solenler duzenlenen gundur bu gun
Nevruz geldi gonuldeki cirkinlikler gitti
Hanimlar Nevruz ile ilgili sarkilar soyleyip geliyorlar
Kiz ve oglanlar kulaklarina guller kistirip, takkelerini yana kaydirip geliyorlar
Kurulan meclislerde oynanir oyunlar acilir gonuller
Kaygi ve mihnetin dagildigi gundur bu gun)

Bazi bolgelerde, Pamir eteklerinde Uygurlar arasinda Nevruz solenlerinde”Kaplan” oyunu, “Aslan” oyunu gibi geleneksel oyunlar da icra edilir.Kaplan oyunu: Bir kisi kaplan kiliginda bir maske takip iki Hoten sapkasiyla kulaklariniorter. Elleriyle yere cokup, dort ayakli olur ve kaplan hareketlerinin taklidini yapar.Elinde kirmizi bir gul tutan bir diger kisi de onun hareketlerine yon vererek onu dansettirir. Bu arada coban ravabi (bir Uygur halk calgisi) ile balman (yine Uygur halkcalgisi) ve tef ahenkli olarak calinir. Oyunun sonunda kaplan kiligina giren kisi  maskesini cikarir ve ona kirmizi bir gul takdim edilir.Yine bazi bolgelerde “Argimak”oyunu oynanir. Yeni elbiselerini giymis olan bir kimse, tahta bir at ile meydana girer. Oanda sazla tempo tutulur. Bu oyunlarda kotu kis sartlarini kovma bahari karsilama anatemasidir. Nevruzda torenler tamamlandiktan sonra, insanlar bir araya gelir ve arpa, bugday, misir,nohut, fasulya, kurutulmus erik, igde, salgam, sarmasak, et gibi malzemeler karistirilarakve goce ya da un katilarak pisirilmis olan “Nevruz Asi”ni yerler. Nevruz Asigenelde “Abesan” adiyla anilir ve herkes gucu yettigi oranda bu asinhazirlanmasina katkida bulunur. Bu as meydanda bulunan herkese ikram olunur.Nevruz Asinin hazirlanmasi ile ilgilisiirde bu durum soyle dile getirilir:

Tapkini koy kelturur
Topalmigan coce horuz
Tapkini gul kelturur
Topalmigan bir bas piyas.
(Bulursan koyun getir
Bulamaz isen pilic getir
En guzelini bulabilen getirir
Bulamazsa bir bas sogan getirir.)Nizameddin Huseyin’in belirttiginr gore: Uygurlarda Nevruz kutlamalariyla ilgiliduzenlemeler “Tokuz kilik” ya da “Tokuz Ogul” ananesi cercevesindegelismektedir. Eskiden beri bu ananeler devam etmektedir.

Bu ananeler asagida toplu olarakverilmistir:

• BIRINCI ANANE: Nevruz gunu her misafire sofra kurulur. Bu gunde misafirlere yemek ikram etmenin onemi cok buyuktur. Yemekten sonra Nevruz ayini yapilir. Ayin bittikten sonra, “yeni yasin kutlu olsun” denilerek insanlar birbirlerini tebrik ederler. Birlikte yenilip, birlikte icilen, birlikte dua edilen ve saygi ve sevgi icerisinde gerceklesen bu durum “Nevruz Ayinine Cikmak” olarak tabir edilir. Bu, “Tokuz kilik”in ilkini olusturur.
• IKINCI ANANE: Insanlar, aralarindan ayrilmis olan buyuklerinin kabirlerini ziyaret ederler.
• UCUNCU ANANE: Insanlarin birbirini ziyaret etmeleri, yardima muhtaclara yardim etmeleri, hastalari ziyaret etmeleri kotu is ve hareketleri olanlara nasihat
  etmeleridir. Buna “Nevruz Gezisi” adi da verilir.
• DORDUNCU ANANE: Butun yerlesim birimlerinde, Nevruz oyunlari cocuk, genc, yasli, orta yasli insanlarin temsilcileri tarafindan sergilenir. Herkes bildigi nispette hunerini gosterir. Kimi siir okur, kimi dans eder.

Nizameddin Huseyin’in belirttigine gore Uygurlar arasinda 50den fazla “Nevruz gosterisi turu”, 70den fazla da “Nevruz Namesi” vardir. Nevruzda oynanan oyunlar icinde: Bori ile Koy (Kurt ile Kuzu), Oglak, Kucung yetse al (Top kapmaca), Oyuncu Sir (Oyuncu Aslan), Heyyar (Komedyen), od atlas (atesten atlama), Talasma (Kopek dogusu), Ususme (Koc dogusturme), Cokusma (Horoz, keklik vb dogusu), Cepic (yaris), Gul mesuk (Gul ile asik), Koglas (kiz kovalama), Mukumukus (saklmabac), Kokles (uzun atlama), Kos Koklas (Kosup kovalama), Doram (Taklit), Celisis (Gures), Tatismak (Ip cekme yarisi), Darbazlik(Cambazlik), Suret (Taklit), Dum-Dum (Bir tekerleme oyunu) gibi oyunlar asil olarak sayiliyordu. Nevruz nameleri ise Koklem Ay Keldi Noruzgul, anam-anam, Hizir-Noruz, Cihan Canan gibi nagmelerden olusmaktadir. Nevruz ayinin ilk yedi gunu bu tur cesitli etkinliklerin yer aldigi torenler, solenler duzenlenir.

• BESINCI ANANE: Uygurlarin ananeleri icinde Nevruz gezmelerinin ayri bir degeri vardir. Her Nevruz’da at seylisi (at gezisi), Bezme seylisi (Muzikli oturma gezisi), Dag seylisi (Dag gezisi) gibi cesitli faaliyetler duzenlenir.
• ALTINCI ANANE: Nevruzda “Hikaye-Destan” gunu tertip edilir, sarayda, avluda meydanda toplanan halka Bilim adamlari Nevruziye destanlarini anlatir. 1983 yilinda Yarkend’in Telebag kasbasinda duzenlenen bir Nevruz soleninde siir okuyan edebiyat meraklisi Abdurrahman Emin’in “Nevruziye”sine ait bir bolum soyledir:Yaslik her kisinin gulistan cagi
  (Genclik her kisinin Gulistan cagi)
  Her tanda bulbulun navakes cagi
  (her sabah bulbulun inledigi zaman)
  Bir kaca sut bolsa bu omur digen
  (Bir tabal sut olsa bu omur dedigin)
  Yaslkin su sutun kaymaki yagi
  (Genclik su sutun kaymagi, yagi)
  Bahit yamgur emes kokten yagarga
  (Mutluluk yagmur degil ki gokten yagsin)
  Tehi yerdin cikip sudek akarga
  (ustelik yerden cikip su gibi akmaz)
  Behit sunda ne kelse oz kolindin
  (Mutluluk her zaman insanin kendi elleri ile yaratilir)
  Tiris Tirmas yengilme oz yolundan
  (Calis cabala yenilme kendi yolundan cayma)

• YEDINCI ANANE: Nevruz kirginlarin baristirildigi anne babaya, ese dosta,ahbaba karsi sayginin, hurmetin ve sevginin ifade edildigi bir gundur. Bugunde parcalanmak uzere olan aileler mahallenin ileri gelenleri tarafindanbaristirilirlar.
• SEKIZINCI ANANE: Nevruz ayi zamanda ekonomik faaliyetlerin planlanip programlandigi bir gundur. Yol, kopru gibi yerlerinin elbirligiyle gerceklestirildigi, ekim hazirliklarinin yapildig bir gundur.
• DOKUZUNCU VE SON ANANE: Fakirlere, kimsesizlere, yaslilara, ihtiyac halinde bulunanlara maddi ve manevi yardim eli uzatilir. Yardim elini uzatacak durumda olanlar, halleri vakitleri yerinde olanlar bunu bir borc olarak telakki ederler.

Nevruzda yapilan butun bu 9 ananenin hepsinin toplumun maddi ve manevi olarak refahininarttirilmasi yaninda sosyal ve kulturel bir yonu de vardir. Yukarida belirtildigiuzere,Uygurlar da diger Turk topluluklari gibi cok eski devirlerden baslayarak yeni yilkutlamalarini Mart ayinda duzenlemektedirler. Bu gelenek daha sonra dini, mitolojik, vefolklorikbir ozellik kazanmis ve Uygur Turklerinin vazgecilmez adetleri arasinda
girmistir.2001 

Not: Yazıdaki resimleri görmek için tıklayınız:

nevruz.doc